Хуучны социалист анд нөхөр, нэг лагерийн ахан дүү асан Туркменистан хэмээх улсад маань Сапармурат Ниязов гэдэг гаж мангас гарсан билээ. Тэрбээр галзуу солиотой үйлдлүүдээрээ эцэг хүү Ким, Иди Амин, Бокасса нартай ч өрсөлдөх болсон. Бид ч уг мангасыг шоолон хөхрөлддөг асан. Харин сүүлийн үед Монгол Ниязов гэж байна бус уу гэж бодогдох боллоо.
С.Ниязов өөрийгөө Туркменбаши буюу туркменүүдийн эцэг гэж албан ёсоор нэрлүүлсэн. Ард иргэддээ, өөрийг нь овог нэрээр нь хэлэхийг хориглосон. Гэтэл монгол Ниязов өөрийгөө үндэсний аугаа удирдагч гэж асар ихээр сурталчлуулж, бялдууч зохиолч сэтгүүлчдээр магтуулан бичүүлж, хаан хүний 35 шинж бүрдсэн хэмээн өргөмжлүүлж ирсэн билээ.
С.Ниязов биеэ насан туршийн ерөнхийлөгчөөр өргөмжилсөн. Монгол Ниязов улс орны насан туршийн толгойлогч байхаар мачийн зүтгэж буй. Толгойлогч гэдэг нь төрийн бус, мафийн маягийн албан тушаал. Тиймээс ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд, спикер хэмээх местүүдэд сэлгэн суух, улмаар ерөнхийлөгчөөр сонгогдоход хугацаа, удаа гэсэн хязгаарлалтгүй болгох хууль гаргуулах замаар Монголбаши болохоор зорьж буй.
С.Ниязов сайдууд сөхөрч гарыг нь үнсдэг ёсыг санаачилсан. Монгол Ниязов ах захаар золгодог ёсыг албан тушаалаар золгодог болгон өөрчилж, өөрт нь сөгдөж золгох ёсыг үүсгэв. Ж. Бямбадорж дарга анхны алтан хараацай нь болсон.
С.Ниязов шашныг үйлчлэгчээ болгож бурхан тахилтай зургаа зэрэгцүүлэн тавихыг шаардаж шүтэн бишрэх эрх чөлөег боогдуулсан. Монгол Ниязов мөн Монголын буддын сүм хийдийг өөрийн үйлчлэгч болгосон, сүсэг бишрэлийг ивээгч, Буддаг ч ивээгчийн дүр эсгэх, шашны хэрэгт хэт хутгалдаж, өмнө нь бөхөлзөх тэргүүн хамбын дэргэд Богд Жавзандамба мэт өмсгөлтэйгээр гэдэлзэх болсон. Хэн нь шашны тэргүүн юм гэдгийг сүсэгтнүүд ойлгохоон ч байсан. Мөн Богдын өмсгөлт гэрэл зургаа тарааж бурхан тахилын дэргэд залуулчихаад байгаа. Бүх шашны итгэн бишрэгчдийн эрх ашгийг шамшигдуулж л явдаг нөхөр.
С.Ниязов "Рухнама" гэдэг далдгар зузаан ном бичиж, түүнийгээ үндэсний канон судар болгон шүтүүлэхийг оролдсон, "Коран "-тай ч эн зэрэгцүүлэхийг зарлигдаж нүгэл хийсэн, харь гаригийнхан уншиг гээд оросын хөлгөөр сансрын орбитод аваачуулж мөнхөд хөвүүлсэн. Монгол Ниязов яаж дутахав гээд 8 ботион гаргаж шүтүүлэхийг оролдож байгаа. Гэхдээ энэ ажил нь манай төрийн гэх онцлогтойгоор явагдсан. Учир юу хэмээвээс уг номыг хэвлүүлэх борлуулах ажлыг нэгэн компанид даалгасан бөгөөд хариуд нь хэвлэх үйлдвэр амласан. Уг компани Солонгосийн бизнесмен эмэгтэйд "өөрөө зардлыг нь даагаад дээд зэргээр хэвлүүлж ир" гэж санал болгосон агаад, хариуд нь алтны уурхай амласан. Хэвлэгдээд ирэхэд нь
"хэн гуай энэ номоо заавал ав гээд байна" гэж хэмээн тулгалт хийгээд төрийн байгууллага, бизнесменүүдэд олноор нь шахаж эхэлсэн. ОБЕГ гэхэд л 300 багц боть авсан нь 45 сая төгрөг зарлагадахад хүргэсэн бөгөөд, энэ нь өчнөөн "Иридиум" утас, тоног төхөөрөмжний мөнгө, ОБЕГ-ын аврагчид "Иридиум"-гүйгээс болж амиа алдсаныг санаж байгаа биз дээ.
С.Ниязов, Л.Брежневийн бишрэн шүтэгч бөгөөд, арга барилыг нь их ашигладаг байж. Монгол Ниязов ч улирсан баларсан нийгмийн аль л болохгүй бүтэхгүйг улс орондоо хэрэгжүүлэх гээд байдаг. Жишээ нь хамаг баялгаа харьд өгөх гээд ч байх шиг. Тэрбээр урьдын тоталитар нийгмийн олон зүйлийг сэргээсэн, сэргээхийг завдаж байгаа.
С.Ниязов Шинжлэх ухааны академи, номын сангууд, дуурь, балет, филармони зэргийг үгүй болгосон. Манайд ч үгүй болчихоод байгаа. Академи дэглэмийн боол, бэртэгчнүүдийн үүр болсоон. Номын сангууд нь номуудаа уурын зуух, нойлын цаасанд тушаагаад дуусгасан. Дуурь балетийг үздэг амьтан байхгүй, драмын театр нь тайчих урлагийн газар болсон. Тэр бүхэн монгол Ниязовыг соёл боловсролын сайд байхад ид хэрэгжсэн гэж байгаа.
С.Ниязов боловсролыг унагаж, ард түмнээ мангар тэнэг болгох бодлого явуулсан. Манайд ч мөн тийм бодлого явагдсан. Дунд сургуулийн сурах бичгүүдийг оюуны хомсдолжуулсан, олон жил тэнэгтүүлэхийн тулд ангийн тоог нэмсэн. Дээд сургуулийг төгсөгчид нь юу ч ойлгодоггүй. Нийт хүн амыг маанагжуулах хөтөлбөр удаан хугацааны турш нэн амжилттай хэрэгжиж ирлээ.
С.Ниязов чөлөөт хэвлэлийг устгаж, өөрийг нь магтдаг ТВ, сонингуудыг үндэслэсэн, улсын хөрөнгөөр тэтгэдэг байсан. Монгол Ниязов ч мөн адил бичиг үсэггүй, тархи толгойны гажигтай, эмгэг бялдууч "сэтгүүлчдийг* ихэд таашаадаг.
С.Ниязов Америк, баруунд дургүй атлаа антитерорист эвсэлд нь орсон, үүний зэрэгцээ лалын хийрхэгчидтэй ганзага нийлж хар тамхи зардаг байсан, ард түмнээ гадаад ертөнцөөс тусгаарласан. Манай хүн мөн адил. Орос, Хятад хоёрт сүйд болдог, өрнөдийнхнийг шударга нь дэндсэн новшнууд гээд хялайдаг. Эсрэг тэсрэг бүх эвсэлд хамаа намаагүй нэгдчихсэн. Дипломат алба нь хар тамхины наймаачид болж хувирсан. Ард түмэн нь даян дэлхийн чиг хандлагын талаар ойлгохгүй тул Монголд бүх юм болж бүтэж байна, ийм л байх ёстой байлгүй гэж боддог, боол болж гадагшаа явлаа ч нүхэнд бүгж байгаад л ирдэг. Бас л гадаад ертөнцөөс тусгаарлагдчихсан байгаа юм.
С.Ниязов хөдөөгийн эмнэлгүүдийг хаасан, анагаахын салбарыг сөнөөсөн. Манайд ч ялгаагүй. Улам бүр л, Хятадад очиж эмчлүүлэхээс өөр аргагүй болоод байгаа. Даанч тэнд эд эрхтнээ хулгайлуулаад, солиулж алдаад ирдэг болсон нь гачлантай.
С.Ниязов фонограммыг хорьж, зөвхөн ардын хөгжмийг зөвшөөрсөн. Монгол улс маань ч фонограммыг хорьсон хоёр дахь орон болсон. Рок попынхныг хар тамхины хэргээр удаа дараалан, бөөн бөөнөөр нь шоронд суулгаж хулхийг нь буулгаад байгаа. Янз бүрийн юм дуулчих гээд өрвөлзөөд байдаг болохоор нь тэр. Харин оронд нь морин хуурыг тахиулсан.
С.Ниязов өөрийг нь эсэргүүцэж зүрхлэгсдийг гянданд хатаадаг, цөлдөг, алж хороодог. Монгол Ниязов бас тийм. Хүрэлсүхийн фракцийг яаж л байна. Өрсөлдөгчдөө элчингүүд рүү цөлж ч явсан. Олон нэрт зүтгэлтнийг түргэн тусламж, вертолёт өөр юу юугаар ч билээ алж хороосон гэгддэг. Нэг нэрт сэтгүүлч эмэгтэй яриад л байсан даг.
С.Ниязов 50 км бүрт НАХЯ-ны застав байгуулж, ард түмнээ хянаж мөшгөж цагддаг байсан. Монголд ч тиймэрхүү нөхцөл байдал бүрдсэн. Хүчний байгууллагын дарамт дэндүү их болсон. Монгол Ниязовын гэргий тагнуулын газрын зөвлөхөөр ажиллаж нөхрийнхөө хамаг фактыг устгаж, бусдынхыг нь цөмийг нь олж авсан бөгөөд эдгээр нь шантажид ашиглагддаг.
С.Ниязов улсын мөнгийг үрэн таран хийдэг, завшдаг байсан. Пингвиний дархан цаазтай газрыг цөлд байгуулсан. Ганц "Дойче банк"-д л түүний улсаас хулгайлсан гурван тэрбум доллар байдаг. Монголын нөхцөл байдал үүнтэй төстэй. Ямар ч төсөлд шаардлагатайгаас арав дахин их мөнгө үрэгдэж байгаа. "Мянганы зам" зэрэг эргэлзээтэй аварга төслүүд "хэрэгживч" үр дүнгээ өгдөггүй. Монгол Ниязовыг долларын тэрбумтан, асар их хөрөнгө мөнгөтэй, эх үүсвэр нь хууль бус гэлццэг.
С.Ниязов Туркмений нефтиэс ард түмэнд юу ч хүртээгээгүй. Авторитар дарангуйлагч болохыг эрмэлзэж ирсэн Монгол Ниязов улс орныхоо хамаг алт мөнгө, зэс, ховор металл, уран зэрэг нефтьнээс хавьгүй үнэд хүрдэг далай их баялгаас ард түмэнд хусам ч оногдохооргүйгээр асуудлыг зохион байгуулж дөнгөөд л байгаа хүн.
Гэхдээ Монгол, Туркмен Ниязовуудын хооронд ялгаа бас л бий л дээ. Монгол Ниязов баялгийг харийнханд өгөөд байдаг гэмтэй. Ер нь харийнхны эрх ашигт үйлчлээд байдаг. Нөгөө Ниязов нь хичнээн алтадмал хөшөөгөө босгууллаа, 1.8 сая еврогийн "Мерседес" уналаа, тансаг ордон бариуллаа гээд тэр бүхэн нь Туркмендээ үлдэж байгаа юм. Түүнийг нас барснаас хойш ганц хүнийг тахин шүтэх явдлыг болиулж эхлээд байна. Улс нь алтадмал хөшөөний алтыг нь хусаад л авчихна, "Мерседесийг" хүндэт зочиндоо унуулчихна, ордонг нь урлагийнханд өгчихнө, хулгайлсан мөнгийг нь татаад хэрэглэчихнэ, ер нь болж бүтнэ шүү дээ. Манай хувьд тийм боломж байхгүй.
Туркмен Ниязов харийнханд өгөөгүй үйлчлээгүй л байхгүй юу. Тэгэхлээр хоёр Ниязовын аль нь дээр юм бэ дээ.
Ч.Мөнхбаяр
2008 он
No comments:
Post a Comment