Харгис дэглэмээ олон улсын, гадаадын шүүхүүдэд өгч гэсгээн цээрлүүлье!

Хүйтөрөлгүйтгэл буюу гэноцидийн гэмт хэрэг нь хүн төрөлхтөнд аюултай, бүх дэлхийд хамаатай асуудал юм. Монгол туургатанд Ойрадын, ХХ зуунаас эхэлсэн Бүх Монголын, Хазарын, өдгөөгийн Монгол улсын зэрэг хэд хэдэн геноцид тохиолдлоо.

XVIII зуунд Чин улсын цэрэг 0.6-2 сая ойрад хүнийг устгасан нь дэлхийн хамгийн том геноцидүүдийн тоонд орно. Дашрамд энэ гэмт хэргийг Чин улс, түүний залгамжлагч үүрэх ёстой. Харийн хорлолын дагуу монголчуудын хоорондын асуудал байсан мэтээр төөрөлдөх нь тун осолтой мунхаглал болох юм.

ХХ зуунд хөрш хоёр импер, зөвлөлтийн болон маоист дэглэмүүд нь бүх монголчуудын эсрэг харилцан уялдаа, хамтын ажиллагаатайгаар гэноцид үйлдэж эхэлсэн.  Монгол нутагт олноор хужаа колонист суулгасан, улаан тэррор, их хэлмэгдүүлэлт, дэпортаци, панмонголизмын эсрэг ажиллагаа, соёлын хувьсгалын харгислал гээд л аймшигт гэмт хэргүүдийн үргэлжлэл нь ассимиляци, дискриминаци, шовинизм, этноцэнтризм зэргээр илэрсээр ирэв.

Хазарууд 100 гаруй жилийн турш националист, расист, шашны экстрэмист хавчлага, дайралтад өртөж, нэг хэсэг хүний данснаас ч хасагдаж, өдгөө ч алуулж хядуулсаар яваа, хамгийн их зовж зүдэрсэн зон олны нэг билээ.

Ярваан дүрийг үзүүлсэн нь

(шог үгүүллэг)

Гадаадад удаан суусан багын найз маань над руу ярьдаг юм байна. Тэгээд л утасны төлбөрийг нь урсган байж, жаргал зовлонгоо хуваалцваа. Гол нь зовлонгоо л хуваалцсан даа, жаргалыг ч ямар хуваалцаж болох биш. Найз Өөгий маань:

-Баагий гараа сэргээлгэсэн үү. Ярих юмсан. Биднийг чинь шадар гурван цэрэг л гэдэг байсан шүү дээ.

-Цаадах чинь ярваан дүрийг үзүүлчихсээн. Холбоо барих ямар ч боломжгүй. Мань мэтээс бүрмөсөн хөндийрч, танихгүй хүн шиг, тангараг тасарсан шиг болсон доо! 

-Юу? Хэзээ тэр вэ! гэснээ л Өөгий енгэнүүлэв. 

Үгүй энэ гадаадад байсан улс чинь яасан ч баярлах, гомдох нь амархан болчихдог юм б дээ.

-Саяхаан. Чи одоо уйлаад яахав. Нулимсны гарз.

-Нээрэн ч тийм юм уу. Одоо л лав Бурхны оронд очоо доо, Баагий минь.

-Очсоон очсон. Өөрөө ч очихыг их хүсч байсан даа, хөөрхий. Өдрийн бодол, шөнийн зүүд болоод л үүлгэртээд явдаг байсан юм, чааваас.

7.1-ний, С.Зоригийн зэрэг хэргүүдийн хэлмэгдэгчид эрүүдэн тамлалтыг жүжигчлэн үзүүлж, дэлхийн анхаарлыг татах гэнэ

Шүүх хориход эрүүдэн тамладаг явдлын хохирогсод өргөн тэмцлийг өрнүүлж, нөхөн төлбөр шаардах ажээ

7.1-ний их хэлмэгдүүлэлт ямар нэг шийдлийг олохгүй байсаар өдий хүрэв. 

Эрхэм гишүүн Х.Тэмүүжинд нэгэн цагдаагийн ажилтны ээж чухал баримт өгсөн болой. Уг явдлын дараа хүүгээ элдэв хэрэг төвөгт орох болуужин хэмээн болгоомжилсон хуульч эх юу болсныг үнэн мөнөөр сийрүүл гэж бичүүлээд, шаардлагатай цагт гаргаж ирэхээр хав дарчихсан юм билээ л дээ. Чингээд УИХ-ын ганц хуульч, шударга ёсны төлөө тэмцэгч хэмээн өөрийгөө нэрийддэг Х.Тэмүүжинд өгсөн нь учиртай.

7.1-ний, жагсагчид, цагдаа нарыг хагаралдуулан тэмцэлдүүлсэн, хамгаалалтын хэрэгсэлгүй ард олон руу дүрэм зөрчин чулуун мөндөр буулгасан, СТӨ-нд оруулж тамласан, янз бүрийн сумаар буудан олон хүнийг гэмтээж, шархдуулж, таван хүний амь нас хохироосон, 800-1000 хүнийг хоморголон баривчилж хоол ундгүй хорьж, элдвээр тамлан зовоосон, эрүү шүүлт тулган хэдэн зуун хүнд хуурамч хэрэг хүлээлгэсэн, тэднийг хууль бусаар яллан шоронд хатааж хилсдүүлсэн - энэ бүхэн бол өнөө цагийн их хэлмэгдүүлэлт болой. Энэ хэлмэгдүүлэлтийн үнэн мөнийг олох, жинхэнэ буруутнуудад хариуцлага хүлээлгэх, хэлмэгдэгчдийг цагаатгах ажил огт урагшлахгүй, төрийн өндөр албан тушаалтнууд, зохих байгууллагууд арга хэмжээ авахгүй байгаа.

Ухаж биш, ургуулж хөгжсөн нь

/наргиа/

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд өнгөрсөн пүрэв гарагт аяллаа. Тэрбээр:

-Энд яагаад чацаргана үзэгдэхгүй байна. Алив эргэ. Тэр айлаар нэг ороодхоё хэмээн, жолоо булаалдахад бараа бологсод нь:

-Хөтөлбөрөөс хазайгаад яах вэ, даргаа. Зорьсон айл руугаа эртхэн дөхвөл…гэв.

-Та нарын бэлтгэсэн хөтөлбөр шүү юм надад улиг болсон лавшаа шиг санагдах боллоо. Хоморгонд нь би ч тийм сэтгэгдэл төрүүлж байгаа. Эргэ гэж байна шүү, үгүй бол би явдал дунд үсрээд буух минь.

-За зогсоё оо, зогсоё Элбэгээ дарга минь. Дүлий Гочоогийнх гээд хэцүүхэн л айл даа. Чих хатуу хэрнээн хэрэгт дуртай, хэрүүлч заргач гэж яав аа, тэр Гочоо…

-Тэгэх тусмаан! Шууд нэвтрүүлэгт бэлтгэцгээ! Би хэнийг ч хошгоруулна, үгүй ээ хашхируулна гээд эрхэм ерөнхийлөгч хар гүйхээрээ явж очлоо доо.

Халимагууд Монголд 30-аад оны их хэлмэгдүүлэлтийг гардан үйлдсэн үү?

Эсвэл хятадууд уу?

(Шүүмж)

Би хэн нэгний нийтлэлийн мөрөөр юм бичнэ гэж боддоггүй байлаа. Гэтэл Баабар гэдэг хүн хэн нэгэн төдий бус болжээ. Антимонгол пропагандын инститүци болж. Энэ нь амар суулгаж эс төвдүүлэх тул аргагүй үүнийг тэрлэв. Монгол улс үндэстнээ өмгөөлж, түүний худал хуурмагийг залруулж байя гэж бодов. Намайг ингээч гэж хүсдэг хүмүүс, нийгмийн хүлээлт, эрэлт ч буй.

Ноён Баабар саяхан “Тусгаар тогтнолын төлөө зольсон 30 мянган амь” үгүүллээ хэвлүүлжээ. “Хэлмэгдүүлэлтийн цаад, улс төрийн учир шалтгааныг олж, логик тайлбар, гаргалгааг манайхан хийгээгүй” гээд л шүүмжлэх тэр өөрөө харин олоод, хийгээд байгаа бололтой юм.

Өнгөц харвал, 30 мянган амиа зольсон монголчууд бол баатрууд юм гээд л, өвөг дээдсийг маань магтаад, их л аятай, нааштай зүйл биччихсэн мэт. Анхааралтай уншвал, аанай хөнөөлт суртал ухуулга болох нь түвэггүй мэдэгдэнэ.

Дарга бэлгийн онол

(шог үгүүллэг)

Протокол

Нөхөн үржихүйн газрын удирдах ажилтнуудын ээлжит хуралдаан өнөөдөр 14 цагаас эхлэн явагдлаа. 

Газрын дарга (цаашид ГД гэх): Улс орныг ашигт малтмалгүйгээр үсрэнгүй хөгжүүлэх хөтөлбөрийн дагуу нөхөн үржихүйг зогсоох асуудал тавигдаж байгаа, төрөх газар, эх нялхсын эмнэлгүүдийг ч хаалаа. Нөхөн үржихүй улс орны дэвшилд хүнд дарамт болж байгаа нь үнэн. Хятад улс “Нэг гэр бүл-нэг хүүхэд” бодлогыг хэрэгжүүлснээр хөгжсөн бол бид “Нэг гэр бүл-тэг хүүхэд” бодлогыг хэрэгжүүлснээр бүр илүү, үсрэнгүй, харайнгүй хөгжнөө гэж ерөнхий сайд айлдсан.

1-р дарга: Хаашаа үсэрч харайх юм бэ?

ГД: Чи чинь согтуу байнуу даа, зүггүй дамшиг. Хаашаа гэдэг чиг нь тодорхойгүй байгаа л даа, ерөнхий гуай бид хамтдаа чаднаа л гэсэн.

Ганц нийтлэлээрээ л түмэн гэмт хэрэг үйлддэг архаг рэцидивист

Монгол бол, хятадуудын “хэнд ч хэрэггүй” гээд 
хаяж орхисон хог хаягдал л юм гэнэ шүү

/шүүмж/

Улс төрч Баабарын “Товчхон хэлэхэд: Байгалиа хайрлая” гэсэн нийтлэл гарчээ. Монголын байгалийг огтхон ч хайрлаж байгаагүй тэрбээр манай дэлхийн хамгийн хөнөөлт амьтан бол хүн юм гэж үгүүллээ эхлүүлсэн. Цааш унших ахул, хүн хүн дотроос, монгол хүн хамгийн хөнөөлтэй юм гэж ойлгуулах хэмээсэн нь тодхон дурайх аж. Тийм айхавтар хөнөөлт амьтныг ер яадаг билээ дээ? 

Монголын эсрэг үзэл, синофил баримтлалын улайрсан төлөөлөгч түүний тэрлэсэн бичвэрүүдэд ямар ямар зүйл түм бумантаа давтагддаг нь тодорхой. Гэббэльсийн Суртал ухуулгын яамны еврэйн эсрэг довтолгоо, энэ хүний монголчуудын эсрэг хэвлэл нийтлэлийн үйл ажиллагаа хоёр дүндээ дүн. Ялгаа нь гэвэл, Гэббэльс өөрийн улсыг магтан дуулдаг, “манай” тэрхүү иргэн болохоор өөр улсыг.

Гамингуудыг халимагийн тусгай суман хөөлцөж, дарга нь гүн цолоор шагнуулжээ

Козлов биш, Цогт Бадамжав Хар Хотыг нээсэн

Оросын монголчууд Монгол улсын тусгаар тогтнох, мандан бадрах үйлсэд үнэлж баршгүй хувь нэмрээ оруулсан билээ. 

ХХ зууны эхэн үед Буриадад панмонголист үзэл хүчтэй хөгжиж, Монголын ертөнцийг сэрээж, нэгдсэн Бүх Монгол улсыг байгуулахыг уриалан дуудах болсон. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтноход олон буриад хүн ирж, монгол голомтот улс мину хөгжиж хүчирхэгжиг хэмээн, чин үнэн сэтгэлээр тусалж дэмжиж, зүтгэж чармайж байсаан.

Цанид хамба, билгүүн номч Агваан Доржиев шашин, дипломатын үйлсэд гар бие оролцсон. Панмонголист үзэлтэн Намдаг Дылыков, Дамбадугар Цыдыпов (Цыбыкдоржи) нар орчуулагч, туслагчийн үүрэгтэйгээр Богдын ордонд ажиллаж байсан. Ах дүү казак Юмтаров нар Монгол улсын армийг буй болгоход дэм үзүүлж, Монголын иргэн болох хүсэлтээ ч тавьж байсан.

Казак Цогт Бадмажапов Богдын жолооч, зурагчин байв. Уг нь тэр монгол судлаач агаад, Хар Хотыг Козлов биш, Бадамжав л нээсэн буюу. Козловт хаа байгааг нь зааж өгөхөд, Бадамжав нь сайн дурын судлаач, нөгөөх нь албан ёсны эрдэмтэн (бас тагнуул) учир, нээлтийг нь дээрэмдчихсэн юм билээ л дээ.

Цогт эх оронч Д.Мөрөн гэж хэн байв?

Саяхан үндэсний үзэлт нөхөд бид цуглан, цогт эх оронч Д.Мөрөнгөө дурсан ярилцсан билээ…

1992 он. “Монголын залуучууд” сонинд ажиллаж байтал, эрхлэгч С.Батмөнх өрөөнд минь нэгэн урт үстэй, өвч жийнстэй залууг дагуулан оруулж ирж, ярилцлага авахыг даалгаснаар би Д.Мөрөнтэй анх танилцсан юм.

Чингээд энэхүү ярилцлагыг хийсэн билээ:

Эцсээ хүртэл тэмцэнэ

Хилийн чанад дахь монгол ахан дүүсийн хувь заяа хэзээд бидний сэтгэл зүрхэнд ойр оршиж ирсэн билээ. Ялангуяа эх нутагтаа буй хэдий ч нэг ёсондоо их гүрнүүдийн хаяа хатавчинд суугаа монголчуудын маань хүний эрх зөрчигдөх бүрийд бидний сэтгэл зүрх эмзэглэнэ. Саяхан Өвөр Монголын Оюутан Залуучуудын төв хэмээх шинэ байгууллага одоогийн БНХАУ-ын нутаг дэвсгэрийн гадна байгуулагдлаа. Энэ төвийн нэгэн идэвхтэн гишүүн, Өвөр Монголоос МУИС-д суралцаж буй аспирант Д.Мөрөнтэй манай сурвалжлагч уулзаж ярилцсан юм.

Анчин

үгүүллэг

Би насаараа л ан гөрөө хийсэн. Монгол анчны эрдмийг бүрэн эзэмшээгүй ч гэлээ, гадарланаа. Ганцаараа ангуучлах дуртай.

Нэг удаа, амэрикийн анчинтай тарвагачилж билээ. Манай хүн: “Тарвага их л бодож 100-130 мэтр ойртуулдаг, 400-500 мэтрээс хүнийг хардаг сэрэмжтэй амьтан. Дуран, зай хэмжигч, нохойтой явахгүй бол болшгүй” гээд л сүржигнэсэн.

Жо гээч тэр эр бөөн юм болж болж буудсан чинь шархдуулчихсан. Хөөрхий бурхи арайхийн нүхэндээ ороод, цаашаа мөлхөөд л байсан юм билээ. Янк маань элдэв багаж хэрэгслээрээ ойрхон байгааг нь мэдээд, нохойтойгоо хамт ухаж төнхөж байгаад гараа сэнжлүүлчихсэн. Тас зуугаад үхсэн тарвагыг салгаж авах гэж их л ажил удсан сан.

Бас гүргэр эр ээ. Бага сага эмчлүүлж болгочихоод л, ахиад бидэнтэй нийлээд тэнэж гарсан. “Монголчууд чинь бүгд анчин. Арьсыг нь гэмтээхгүй гээд, тэртээ холоос, нэг хулхиар нь оруулаад нөгөө хулхиар нь гаргаж бууддаг байхгүй юу. Зарим нь тусгай өмсгөлтэй бүжиж, бүр дэргэд нь ирдэг. Өөр ч зөндөө арга байна…” гээд л түүнд ярьж биечлэн үзүүлж харуулцгаасан даа.

Тамирчид энэ жил их урамшил авсан тул, Монгол улс дампуурлын ирмэгт тулсан гэнэ

Дарга нар “Боксын ДАШТ, Азийн тоглолтод 
амжилт гаргавал хохь чинь шүү, өгөх мөнгө байхгүй” 
гэж тамирчдыг дарамталж байна

Манай чөлөөт бөхийн эрчүүд гавихаа байлаа гэж бичигдэх болов. Урьд З.Ойдов (хошой), Х.Баянмөнх хоёр алт; Х.Баянмөнх, З.Дүвчин, М.Хойлогдорж, Ц.Нацагдорж, Б.Болд, А.Энхээ, Б.Жамсран, О.Пүрэвбаатар (хошой), Б.Наранбаатар нарын есөн бөх мөнгө; Ж.Мөнхбат, З.Ойдов, Д.Сэрээтэр, Ц.Нацагдорж, М.Хойлогдорж, О.Энхтайван, А.Энхээ, Д.Оюунболд, Н.Бүригдаа, Лу.Энхбаяр, Ло.Эрхбаяр, П.Сүхбат, Ц.Цогтбаяр, Б.Наранбаатар нарын 14 бөх хүрэл мэдалийг дэлхийн дэвжээнээс хүртэж байсны дийлэнх нь “Чөлөөт бөхийн алтан үе”-д хамрагддаг.

“Алтан үе” дэлхийн шилдэг дасгалжуулагч С.Магсарын нэртэй салшгүй холбоотой. Өмнөх олимпоос шагналт байр ч үгүй ирсэн шигшээг энэ хүн хамтран зүтгэгчидтэйгээ нийлээд, нэг олимпоос дөрвөн мэдаль (Мэхикод) хүртдэг шигшээ болгож байв. Түүний шавь нар тивийн аваргын нэг тэмцээний чөлөөтөөс нь 10 (бүх жинд), сонгомлоос нь есөн алт авч, Толедогийн дэлхийн цомоос бүх жинд мэдаль хүртэж, дэлхийн чихийг дэлдийлгэж байсан билээ.

Оросын буриадууд улсаа Хойд Монгол Респүблик гэж нэрлэнэ хэмээн нэрлэж байна

Буриад гэдэг нь оросуудын өгсөн 
зохиомол нэр гэж хилэгнэж байна

Буриад Монголд улсынхаа өнөөгийн нэрийг өөрчлөе гэсэн хөдөлгөөн хүчтэй өрнөж байна. Калмыкия-Хальмг Тангч, Тува-Тыва, Якут-Саха, Башкирия-Башкортостан, Хойд Осэт-Алан зэргээр ОХУ-ын сүбектүүд нэрээ өөрчилсөн (уг нь унаган нэрээ сэргээсэн хэрэг) нь цөөнгүй.

Харин буриадууд улсынхаа нэрийг Буриад-Монгол болгоно гэж тэмцээд тэмцээд үр дүнд хүрээгүй. Оросын монголчууд дундаасаа монгол мэнталитэт хамгийн сайтай энэ түмний эх орончид сүүлийн үед улсын нэрээ Хойд Монгол болгоно гэж хичээж зүтгэх болжээ.

Түүхийн ухааны доктор Т.Михайлов: “Оросууд энд ирэхэд Ар Монголын хязгаар нутаг угтсанаас бус, Буриад гэж байгаагүй. Монгол хэлт ихинэт, хонгодор, булгад, эхирид, хорь, сонгоол зэрэг овог аймгийнхан байсан. Манж гүрэн “тэд монголчууд учир манайх” гэх вий гэж болгоомжлоод, брацкие люди (ахан дүү зон) хэмээн өвөрдүүлэн нэрлэж эхэлснээс буриад гэх нэршил үүссэн” гэжээ.

Г.Рүбин: Бид Өмнөд Монголын тусгаар тогтносон улсыг байгуулах зорилготой

Монголын эрх чөлөө, холбооны намын дарга Г.Рүбинтэй ярилцлаа.

-Танай нам хэзээ, хэрхэн байгуулагдав?

-2006 онд Японы Осака хотноо байгуулагдсан. Анх, Өмнөд, Төв, Буриад, Ойрад Монгол гээд газар газрын монголчууд байгуулсан юм. Доктор, магистр, их сургуулийн багш, оюутан, янз бүрийн нас, давхаргын улс байгуулсан даа. Нийт Монгол үндэстний нам болгоё гэж зорьж байлаа. Тийм ч учраас Бүх Монгол үндэстний эрх чөлөө, Бүх Монгол үндэстний холбоо гэсэн хоёр утгыг намынхаа нэрэнд оруулсан юм.

-Намын тань эрхэм зорилго юу вэ?

-Нэгдүгээрт, говийн өмнөх Монголын (ГӨМ) эрх чөлөө, ардчиллын төлөө тэмцэх. ГӨМ гэсний учир нь Хятадад Өвөр Монголоос гадна Торгууд Монгол, Дээд Монгол гээд л олон Монгол бий шүү дээ. Хятадын муж болгонд, олон зуун жилээр суугаа монголчууд байна. Тэднийг бүгдийг нь хамруулж ГӨМ гэж байгаа юм. 

Хоёрдугаарт, ГӨМ-ыг коммунист, дарангуйлагч Хятадаас салгаж, тусгаар тогтносон улс болгох. 

Гуравдугаарт, нийт монгол ястны бүх талын нэгдэл нягтрал, хэлхээ холбоог дэмжих. Бүх монгол ястны холбоог байгуулах гэж бид үүнийгээ томъёолдог.

О.Лхагвадорж: Манай төр монгол хүн амыг хятад хүн амаар халж солих бодлого явуулж байна

Монголын төр харь гүрний орон нутгийн 
засаг захиргаа шиг болжээ

“Улс үндэстнээ аваръя” бүлхэмүүдийн удирдах зөвлөлийн гишүүн О.Лхагвадоржтой тэмцэл хөдөлгөөнийх нь талаар ярилцлаа.

-Ц.Мөнхбаяр нарын, гадаадын компаний техник хэрэгслийг буудсан асуудал юу болж байна вэ?

-Хуулийн байгууллагаар шалгагдаж байна. Тэд батлан даалтад гараад байгаа. Дуудсан цагт нь очиж байх юм л даа. 

Харин манай УЗ-ийн нэг гишүүнийг ерөнхий сайд: “Та нарт хариуг нь амсуулна даа!” гэж заналхийлсэн байна билээ.

-Галт зэвсэг хэрэглэж тэмцсэн нь зөв буруу, шийтгэх ёстой, ёсгүй гээд л их маргаан өрнөж байна даа?

-АНУ-д хүний хувийн газар, байшин, өмчид халдвал шууд л бууддаг биз дээ. 

Манайд, хүн бүр байгаль орчноо хамгаалах ёстой гээд Үндсэн хуулийн 17-р зүйлд заасан байдаг. Тэгвэл тэр компаниуд монголчуудын өмч болох газар шороо, уул усанд хууль бусаар халдсан. Байгаль орчныг дээд зэргээр сүйтгэж сөнөөж байсан. Монголчуудын онгон дагшин шүтээн болох учиртай Ноён уулаа хамгаалах гэж, өөрөөр яаж ч тэмцээд үр дүнд хүрээгүй. Нутгийн ард иргэд гишгэх газаргүй, уух усгүй болоход хүрч, амьдралд нь шууд аюул учирсан. Ингээд л тэдний түрэмгийлэл, дайсагналын зэвсгийг аргагүй хамгаалалтын зэвсгээр зогсооход хүрсэн. 

Үндэсний үзэлт залуусын бүлхэмүүдийн баатруудаа үнэлж хүндэлцгээе!

Зуун зэвсэглэсэн хужаатай зургуулаа 
гар хоосон тулалдсан баатарлаг үйлс

Сүүлийн үед харийн хууль зөрчигч, нэоколоничлогчдоос эх орноо аврах үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн өрнөж, баатрууд нь тодорч байна. 

Дорноговь аймгийн Айраг суманд эсэргүүцлийн хөдөлгөөн өрнөж, түүнд оролцогч Б.Сүхболд гэдэг залуу БНХАУ-ын иргэдэд хэрцгийгээр алагдаж, эцсийн үр дүнд “Энжүмэн” компанийн үйл ажиллагаа зогсоогдов. Увсын Өмнөговьд Л.Доржсүрэн, Р.Нямжав нар оройлж уриалан тэмцэл өрнүүлж, JCCR компанийг лацдууллаа. Сэлэнгийн Мандалд Ц.Мөнхбаяр, С.Самбуу, Н.Баяраа, Н.Батбаатар нар “Пурам”, “Сэнтэрра Голд” гэх хууль зөрчигч компаниудын хорлолын эсрэг, аргагүй галт зэвсэг хэрэглэн, эрэлхгээр тэмцэв.

Аариг сумын харийн харгисуудыг үндэсний үзэлт залуусын бүлгэмийнхэн (ҮҮЗБ) өөрийн аргаар хашраан цээрлүүлсэн болно. Гэтэл, “Энжүмэн” болон захирлынх нь гэмт хэргийг хаацайлж байсан тэр л хүмүүс залуусыг аймаг дамнуулан, шуурхай мөшгин хөөж бариад, шорон гянданд хатаасан билээ.

Эрх баригчид ард түмнийхээ эсрэг дайн хийж, бараг хоёр сая монголчуудын амийг хөнөөжээ

Саяхан найз А.Баасандорж маань насан нөгчлөө. 

1990 онд МУИС-д суралцаж байхдаа л анх танилцсансан. Б.Галсансүх, С.Анудар, С.Соёмбобаатар бид авангард уран зохиолын “Шинэ цус-хязгааргүй хамтлаг” бүлгэмийг байгуулж явсан. Гэр бүлтэй болсных нь цайллага дээр хэсэг нөхөд бид мөн ч их хөгжилдөж байсан ч, удалгүй хайртай эхнэр нь төрөхийн хүндрэлээс болж нас барсан эмгэнэл тохиосон.

Тэрбээр авъяаслаг, хөдөлмөрч сэтгүүлч, даруу төлөв хүн чанартай нэгэн байлаа. Анд найз Д.Алтангэрэлийн маань хамаатан байсан. Янз бүрийн сонинд ажиллаж байхад нь би ийм тийм юм тавьж өгөөч, ингэж тэгж тус болооч гэхэд дандаа л тусалдагсан. 

УИХ-ын гишүүн Т.Гандийн туслах байхад нь би уран зохиолын бүлгэмээ сэргээж, хамтын ном гаргах санал тавьсан юм. Тэрбрээр маш их талархалтайгаар хүлээн авч, өнөө маргаашгүй л ном гаргачихъя гэж байсан. Би харин заавал шинэ бүтээлүүдээр  гаргана гэж зүтгэн, номыг хойшлуулсан нь үнэнтэй. Тэрбээр, нээрээ ч шинэ бүтээлээр ном гаргах нь зөв шүү гэж байсан. Хамтын номонд зориулж бүтээл хийж л байсан байх даа. А.Баасандорж маань жаргал нь дэндсэнээс болж, энэ хорвоогоос халиагүй юм. Сүүлийн үед л дэвшсэнээс бус, сорилт бэрхшээл, хүнд хүчир дүүрэн амьдралыг тэр туулсаан…

Нэгэн даргын зүүд

Уран сайхны нийтлэл

Ц.Мөнхбаяр нарын дөрвөн морьтон:

-Шаардсан хугацааны дотор үйл ажиллагаагаа зогсоохгүй бол, хамаг ухдаг төнхдөг техникийг чинь зад буудаад, хүчээр үйл ажиллагааг чинь зогсооно шүү гэхэд хужаагийн бэлэн хоолыг ухаангүй үмхлэх орчуулагч монгол:

-Битгий солиор оо! Муусайн гуйлгачид та нар харин амьд дээрээ зайл! Биднийг монголын цагдаа, хятадын арми хамгаалдаг юм шүү! гэв.

Удалгүй буудлага эхэлж, компаний хашаан дотор хэн хүнгүй л бажгадан  нуугдав. Хэдэн монгол алт олборлодог баян хятад компанийг шүүрэн шанага болгочих нь тэр.

-Ахин үйл ажиллагаа явуулбал ахиж ирж буудна шүү! За, та нар сайхан мэдээрэй! гээд морьтнууд өөр хужаа компани руу давхин одов.

Экскаватор дороос мөлхөн гарч ирсэн захирал уйлагнан:

-Ээ, дүнхийсэн сайхан компанийг минь дөрөвхөн монгол сөнөөгөөд хаячих гэж! Одоохон та нарыг цагдаад мэдэгдэж, зоосны нүхээр цувуулж хаяна даа гээд салганасан хуруугаар утсаа чичлэв…

Чөлөөлөх дайн эн тэргүүнд Өвөр Монголыг чөлөөлөх зорилготой байсан

Гэтэл дайсан Хятадыгаа чөлөөлж, Хятадтай бараг нэгдэх зорилготой байсан мэт тэмдэглэжээ

Чөлөөлөх дайны 65 жилийн ой боллоо. Гэтэл манай бүх суртал ухуулга, хэвлэл мэдээлэл хэнийг чөлөөлөх дайн байсныг огт хэлсэнгүй, тас нууцалж өнгөрөв. Ингэж баяр тэмдэглээд хэрхэх билээ.

Миний бие сурагч ахуйдаа “БНМАУ-ын уран зохиолын товч түүх” хэмээх номноос, энэ нь гагцхүү Өвөр Монголыг чөлөөлөх дайн байсныг олж мэдсэнсэн. Нам төрийн удирдагч Х.Чойбалсан Японд дайн зарлахдаа: “Ахан дүү Өвөр Монголыг чөлөөлж, нэгэн гэр улс болохын тулд” хэмээн тов тодорхой хэлсэн байдаг. Энэ зорилгоо биелүүлэхийн тулд бид Токио хүртэл байлдаж, японы милитаристуудад цохилт өгнө гэж байжээ.

Зөвхөн Манж Чин унах үед Ар Өвөр Монгол нэгдэнэ гэж байсан бус. БНХАУ бэхэжтэл тэр хөдөлгөөн идэвхтэй өрнөж ирсэн. 

ДМАХН, ДМХЗЭ, ДМАХЦ зэрэг бараг БНМАУ-ын байгууллагуудын салбарууд Өвөр Монголд байгуулагдаж, хоёр түмнийг нийгэм-улс төр, бүх салбарын нэгдмэл тогтолцоотой болгох ажил хийгдэж байлаа. Ташрамд, зохиолч С.Буяннэмэх энэ үйлсэд идэвхтэй зүтгэж байсан байдаг. Мартагдсан панмонголист юм шүү.

Зэвсэгт бослого Монголд аль хэдийнээ эхэлчихээд байхад дарга нар юу ч ойлгохгүй байна

Монголд дор хаяж 2000 цэгт зэвсэгт бослогын голомт үүсчээ

Онги голыг аврахын төлөө шударгаар тэмцсэн гэж олон улсаас сайшаагдан шагнал хүртэж явсан Ц.Мөнхбаяр, “Хүдэр гол” хөдөлгөөний С.Самбуу, Н.Баяраа, Н.Батбаатар нар зэвсэгт тэмцэлд эрслэн босч, 20-иод онд Сэлэнгэ нутгийнхан гамингуудыг хөөх тэмцэлд амь хайргүй зүтгэж байсныг санагдуулав. Монгол нутгийг эзлэн авч аль өнгөтэй өөдтэйг цөлмөн дээрэмдэж, ард зоныг боолчлон дарлаж ирсэн харийнхны хоёр ч компанийн техник хэрэгслийг тэд буудан сүйтгэж, үйл ажиллагааг нь зогсоожээ. Тэмцэгчдийн удаа дараагийн шаардлагыг хүлээн авалгүй үл тоомсорлож асан авилгач түшмэдүүд сая нэг нүдээ нээн нухалж буудуулчих вий гэж л эмээсэндээ нягтлан үзэхэд үнэхээр хууль зөрчсөн, байгаль сүйтгэсэн, нутгийнхныг ундны үсгүй болгож, янз бүрээр хордуулсан байсан тул лицензийг нь хураав.

Буудуулж байж л сая албан үүргээ гүйцэтгэдэг ийм дарга нар өчнөөн байгаа бол. Зарим нь ч, хэзээ ч юу ч ойлгохгүй нь бололтой. Дөрвөн тэмцэгчийг 5-10 жил хорьж, шантаажчин рекетчин зэргээр гүтгэчихэд л болох юм санаж байна. 

Монгол туургатан ажиллах хүч оруулж ирж байя!

Хятадын ажиллах хүч нэртэй 
зэвсэгт хүчнийхнийг даруй гаргая!

Өөр улсын нутаг дэвсгэрт, өөр байгууллагын мэдлийн газарт шавар тааз хашаандаа байгаа аятай дур мэдэн зорчиж, шугам хоолойг ухаж төнхсөн хужаа нарт шаардлга тавьсныхаа төлөө хоёр хамгаалагч, дөрвөн цагдаа, найман эх оронч залуу маань үхтлээ зодуулж балбууллаа. Зөвхөн зөрчилт эгшнийг л хүлээж байсан мэт, 100 гаруй хужаа үзүүрлэсэн арматур, заазуур, алх, сүх барин ура хашгиран дайрсан нь ирээдүйд Монголыг хэрхэн эзэлж түрэмгийлэхээ харуулж, бас дадлага сургууль хийсэн мэт ээ.

Монголчууд бид эх орондоо байна уу, БНХАУ-д байна уу. Үй олноороо орж ирсэн хужаа нар монголчуудыг зоргоор зодож нүдэж, алж хороож хамаг бүхнийг нь булаан авч байна. Төр засаг өмгөөлж хамгаалах бүү хэл, хужаа нартайгаа нийлээд манийгаа дарлаж мөлжихөөс цаашгүй. 

Холбогдох яамны сайд, “Хужаа нар монголчуудыг зодох, алах аваас тас нууцалж бай, хоёр улсын асуудал” гэж зарлиг буулгажээ. Хоёр улсын асуудал гэдэг маань “Соёлын хувьсгалын” үеэр улаан хамгаалагчид Өвөр Монголд яаж галзуурч байсан шиг юм болчихоо юу даа. 

Өөдрөгийн малгай

Сү  сайдын маань угийн уйлан мэгших нь үү гэлтэй нүүр царай аадар борооны үүлтэй улам ижилсэн байх нь хэр хямарсныг нь илэрхийлнэ.

-Баяр дарга маань Оюутолгойг гадаадын түншүүдэд өгөх үндсэн үүрэг зорилгоо нэр төртэй биелүүлчээд, "За, Сү минь Тавантолгойг л гадныханд өгөх гэж чи миний залгамжлагч болж, буухиаг минь авч байгаа юм шүү. Тэр өөр бусад этгээдүүдэд бол яасан ч алдаж болохгүй, амь шигээ хамгаалж байгаад л өгөх улсад нь өг" гэж хэлээд сэнтийгээн надад итгэл хүлээлгэн шилжүүлж байсан түүхэн агшин буй. Гэтэл бид Тавантолгойг өгчихсөн юм хаа байна? Хариуцлагыг нь хамтдаа л үүрэлцэнэ шүү нөхөд минь. Иргэд амьдрал хэцүү байна гэж босч үймээд, хятадуудтай байлдаад амар заяа үзүүлэхээн байлаа. Ерөнхийлөгч ч "Та нар миний атганд байгаа шүү, АТГ-ыг өг" гэж дарамтлаад болохоон болив гэж үглэхэд, НХХ-ийн сайд:

-Өнөөдөр таны зах, дэлгүүрээр явж, амьжиргаа  ямар байгааг ойлгуулах үзүүлэн тоглолт сонгогчдыг тайтгаруулах байлгүй. Хоёр гурван мянган төгрөгийн үнэтэй хувцас зардаг өчнөөн газрууд хүртэл байсаар байтал "хэцүү байна" гэж даварч болохгүй гэв.

Хурдан морины хүүхдүүдээ баатар, одод болгон хүндэлье!

Саяхан, Мөнх Тэнгэр судлаач анд З.Эрдэнэбат маань алс Гэрманаас утасдаж, их л чухал асуудлыг дэвшүүлэн хэлж, би ч шууд дэмжин, хоёул хэлэлцсэний эцэст, миний бие энэ үгүүллийг тэрлэх болсон билээ...

Хурдан хөлгийн уралдаан бол Монголын гэсэн өвөрмөц онцлогтой нэгэн гайхамшиг юм. Хилийн чанадад, олон зуун жилийн сонгон шалгаруулалтын дүнд үүсгэсэн, зөвхөн уралдах зориулалттай морьдыг цөөн тоогоор өсгөдөг. Монголд бол адуун сүргийн дундаасаа аль шандастайг шилэн, хурдыг сорино. Энэ нь бараг монгол морь бүр уралдаанч гэсэн үг юм. Түүнээс гадна уралдах нөхцөл нь байгалийнх.

Монгол наадмынх шиг олон морьд уралдан, талыг доргиож, тэнгэрийг баясгадаг нь өөр газар үгүй. Аугаа их түүхийн минь чимээ энэ уралдаанд нүргэлдэг.

Монгол үндэстнийг нэгтгэх шинэ төлөвлөгөө

 Өдгөө, монголчууд шиг тарж бутарсан үндэстэн ховор агаад, тэр чинээгээр үндэстний оршихуйн асуудалд асар их бэрхшээл учирч байна. Үндэсний, панмонголист чиг баримжаатай ТББ-ууд болон, хүмүүсийн хичээл зүтгэл хүчтэй хөшүүрэггүйгээр, хангалттай үр дүнд хүрэхгүй байна. Тийм нэгэн арга хэрэгсэл бол төрийн хөшүүрэг байж болох билээ.

Миний бие 1997 оноос, Монгол туургатны төрийн удирдлагуудын холбоо гэсэн олон улсын байгууллага байж болох юм хэмээн бодох болсныгоо энэ үгүүллээрээ дэвшүүлэн тавьж байна. Тодорхой хэлбэл, засаг захиргааны нэгжүүдийн (ЗЗН) төрийн дээд удирдах байгууллагуудын төлөөлөгчдийн холбоо. Ямар нэг товч бэлгэдлийн нэр өгөөд, ямар байгууллагууд яаж нэгдэх вэ гэдгээ эрхэм зорилгодоо тодорхойлж өгч болно.

Баян-Өлгийд ардын жүжигчин Жунусова шонгийн бүжиг хийсэн үү?

Дэлхийн казахууд Баян-Өлгийд чуулж, 
аймгийг Алтайн Дубай болгож хөгжүүлнэ гэжээ

Баян-Өлгий аймгийн наадамд  Казахстанаас нэг дуучин хүүхэн ирээд, Монгол улсын төрийн далбаанаас зуурч шонгийн бүжиг хийв, бас наадмын үйл ажиллагаа гагцхүү казах хэлээр явагдсан тул монголчууд юу ч ойлгосонгүй, бас ерөнхийлөгчийн элчийг хүндэтгэсэнгүй гээд л шуугиан дэгдээд байна. 

Тэрхүү шонгийн бүжиг хийсэн хүн нь Казахстаны ардын жүжигчин, Макпал Жунусова гээд л их л тохитой томоотой, намбатай эмэгтэй байдаг юм байна. Казахстандаа ардын болон “зохиолын” дуу дуулдаг, рок попын  ч хүн биш, ер нь шонгийн бүжиг хийхээр хүн огт биш юм билээ. Харин яагаад Монголд шонгийн бүжиг хийчив?

Макпал дуучин юмны учир мэдэхгүй, гэнэн цайлган нэгэн бус. Нөхөр нь Казахстаны том улс төрч агсан. Эмгэнэлтэй нь, зэрлэгээр жанчуулж, дараа нь алагдан, энэ хорвоог орхисон юм билээ. Жунусова хатагтай нөхрийнхөө улс төрийн залгамжлагч маягтай, харин ч улс төр, учир жанцанг сайн мэдэх хүн. Ямар нэг бэлгэдлийн алхам хийсэн нь тэр юм болов уу. Тэнд Монголын төрийг байхгүй болгоно гээд, далбааг нь унагах гэж ноцолдоогүй байлтай.

А.Гизаби: Хазарчууд маань сайн яваа нэгнийгээ “монгол” гэдэг

7.31-нд санаа нийлсэн бидний хэдэн нөхөд хазарчуудын эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч, үндэсний хөдөлгөөний нэрт зүтгэлтэн Акрам Гизаби, Монголд суралцаж буй хазар оюутан, “Hazaras in Mongolia” сайтыг хөтлөгч Гулам Аббас нартай уулзсан юм. Үндэстэн судлаач, “The Mongols” сайтыг эрхлэгч Алхана Болд ах, үзэл санаа нэгтэн, “Hazara Changezi” сайтыг эрхлэгч АНУ-д буй Д.Бямбахүү дүү нар Д.Гизаби гуайтай намайг эчнээгээр танилцуулж, холбож өгснөөр энэ уулзалт явагдсанд талархаж байна. Болд ах өмнө нь А.Гизаби гуайтай уулзсан байсан тул, энэ удаад би үндэсний холбогдолтой санал төслүүд болон, андуудтайгаа нийлэн байгуулалцсан Дэлхийн монгол хэлтнүүдийн утга зохиолын нийгэмлигийн (ДМХУЗН) талаар нөхөдтэйгээ (ДМХУЗН-ийн ГЗ Д.Цогбадрах, УЗГ Я.Мөнхжаргал) хамжин нэлээд ярьж танилцуулав. Болд ах яриаг орчуулж өгч их тус хүргэхийн зэрэгцээ, нийтийн дунд өрнөсөн чөлөөт ярилцлагад идэвхтэй оролцож байлаа. 

“Дайсны цэргүүд ээ, сонсоцгоо!” киноныхны сонирхолтой түүх

Гол дүрийн залуу жүжигчдийн хувь заяа гунигтайгаар эргэжээ

“Дайсны цэргүүд ээ, сонсоцгоо!” /Слушайте, на той стороне!”/ гэж сайхан кино байдаг. Чимээний атак гээчийг хийж, өөр дээрээ гал дууддаг маш аюултай ажил үүргийг гүйцэтгэгч, зөвлөлт-монголын отрядын тухай. Бас уярам хайр сэтгэлийн тухай.

Кинонд тоглохоор Зөвлөлтөөс М.Ульянов, В.Сафонов, Э.Леждей, Л.Вайнштейн, С.Старикова, Г.Юхтин, В.Павлов, Л.Кулагин, Н.Жантурин гээд баахан од мичид, ардын, гавьяат жүжигчдийн десант Монголд бууж, олныг алмайруулж байж дээ. Монголоос Ганболд, Чойбалсангийн хүү Нэргүй, Чимэд-Осор, Дамчаа, Дамдинбазар, Сувдаа, Гантөмөр гээд дутахгүй одод мичид оролцсон гэж байгаа.

ОХУ задарч байна

ОХУ дахь төр улсын эрхгүй цор ганц ард түмэн бол оросууд гэж мэдэгдсэн үндэсний үзэлтнүүд БНОрос Улсыг тунхаглав

Оросууд “Бидэнд импэрийн хараал туссан” гэж ярих нь буй. Учир нь, Москвагийн хаант улс эргэн тойрны ханлиг, хаанлигуудыг хүчээр нэгтгэн захирч улмаар Орос импэрийг байгуулснаас олон сөрөг үр дагавар үүдсэн. Жишээ нь, өнөөгийн Оросын субъектүүдийн эрхзүйн бүрэн ойлгомжгүй байдал. Оросууд өөрсдөө хуульзүйн үүднээс бол, төр улсын ямар ч эрхгүй үлдсэн нөхцөл гэх зэрэг.

ЗХУ задарч эхлэхэд, ЗОУ-ын задрал мөн эхэлсэн. Үүнийг тогтоон барихын тулд Сахаров академич тэгш эрхтэй Евразийн улсуудын холбоог байгуулъя гэсэн. Горбачев нар ССР, АССР-ийн эрхийг тэнцүүлж, бүгдийг холбооны улс болгоё гэсэн. Тэгсэн бол, өдийд ЗХУ, ОХУ аль аль нь байхгүй, 40 гаруй тусгаар улс үүсэх байсаан.

ХХ зуунд Монголд өрнөсөн их харгислалуудыг монголчууд үйлдээгүй

1990 оноос хойш, Элбэгдорж Ринчинод л тэр үеийн хамаг бурууг тохох молхи толхи школ үүссэн нь нангиад гарвальтан, сүнстэнүүдийн бодлого юмсанжээ.

Панмонголист Э.Ринчино бол эсер намын гишүүн байсан хүн. Хаант Оросын, бага ард түмнийг колоничлох, дарлах бодлогыг эсэргүүцдэг тус намд  орсон нь учиртай. Гэвч тэр нам еврейг л голчлон өмгөөлөөд байсан тул гарчээ. Нармай Монгол улсын ЗГ-ыг байгуулахад идэвхийлэн оролцож, гадаад явдлын сайд нь болж асан. Дараа нь, бүх Монголыг нэгтгэж л байвал, большевик намыг ашигласан ч яахав гэж нэг хэсэг явсан. Гол үзэл нь панмонголизм л байсан, түүнээсээ ч болж хэлмэгдэн, амь насаа алдсан нэгэн.

Ховорхон авьяастай сэтгүүлч, зохиолч, шинийг санаачлагч Ч.Мөнхбаяртай хийсэн онц сонирхолтой ярилцлагууд

Өөрийн чадварыг тал бүрээс нь нээхүйн талаар нилээд амжилтад хүрсэн сэтгүүлч, зохиолч Ч.Мөнхбаяртай уулзаж ярилцлаа. Тэрбээр Монголын Чөлөөт Ардчилсан Сэтгүүлчдийн Эвлэлийн анхны шагнал, сонинуудын оны шагналуудыг хүртэж байжээ. Мөн Монголын уран зохиолын 8 боть, “Монголын шилмэл өгүүллэг” антологид бүтээл нь орсон. Шог хошин зохиолын уралдаануудад түрүүлж байсан. Олны анхаарлыг татсан санаа санаачлагуудыг дэвшүүлсэн. Нийтлэлийн номууд бичсэн. Романы зохиогч, хэд хэдэн ном орчуулсан ба өөрийн чадварыг нээж ашиглаж яваа хүмүүсийн нэг юм.

Авлигын цагаан толгой

Авлига гэж юу юм бэ?

Сүүлийн үед Тэмүүжин Тоорил хаанд авлига өгсөн гэх болчимгүй үг, өөрийгөө Тэмүүжинтэй адилтгаад ч байгаа юм шиг олхиогүй хандлага моодонд орох төлөвтэй.

Тогтсон уламжлалын дагуу эцэг Есүхэй баатрын анд, хан хүнд бэлэг барин золгосон, эхнэр хүүхдээ мэргидүүдээс чөлөөлөхөд туслахыг ивээлт ахаасаа хүсч гуйсан хүн ёсны явдлыг хамаа намаагүй хольж хутгаж, өнөөгийн бусармаг хэргүүдтэй дүйцүүлэн үзэж, мань мэтийн оршихуйн үндсийг тавьсан их хаанаа элэглэн гоочлоод байж болохгүй нь лавтай.

 Дайтах хөлс гэж бус, эцгийн анд, өндөр язгуурт хүнийг хүндэлсэндээ Тэмүүжин бэлэг өргөсөн, Тоорил хан ч дахнаас болж дайн дэгдээх нэгэн бус бөгөөд, андын зоригт хөвүүнийг хүндэлсэндээ л туслах болсон билээ. Түүнээс биш, дах өгөөгүй бол туслахгүй байсан юм биш.

Гэхдээ Чингис хаан авлигач байсан уу? Байсаан! Байх байхдаа авлигын томоохон төлөөлөгч, авлигын санг үндэслэгч байжээ.

Өвөр монгол нөхөдтэй уулзав

8.14-нд өвөр монгол нөхөдтэй (8 хүн) өөрийн орны нөхдийн хамтаар уулзаж, монгол туургатны хамтын ажиллагаа, уран зохиолын нэгэн орон зай, тулгамдсан асуудлуудын талаар хэлэлцэв. Миний бие янз бүрийн санал санаачилгуудаа танилцуулав. Уулзалт маш нөхөрсөг, халуун дулаан уур амьсгал дунд явагдаж өнгөрлөө.

Америкийн монголчуудын төлөөлөгчтэй уулзав

8.5-нд АНУ-ын иргэн Д.Алтангэрэлтэй уулзаж, Америкийн монгол зохиолчдыг Дэлхийн холбоондоо элсүүлэх асуудлыг хэлэлцэв. Тэрбээр, Тайваний монгол зохиолчидтой хэлхээ холбоо тогтоож өгч болно хэмээлээ.

Ч.Мөнхбаяр, Д.Алтангэрэл

Нөхдийн амжилт

Найз Л.Батцэнгэл маань МЗЭ-ийн шагнал хүртлээ. Би, түүний сүүлчийн ном, "Алтан өд"-ийн номинант "Өр зүрхний хавар" номын рэдактораар ажиллаж, шүүмжийг нь бичсэн билээ. Уран зохиолын номын, Монголдоо хамгийн том шүүмжийг бичсэн гэгдсээн.

СГЗ, МЗЭ-ийн, Д.Нацагдоржийн, "Алтан өд" шагналт яруу найрагч З.Түмэнжаргалын "Гурвалжин аялгуу" ном гарав. Би рэдактораар нь ажилласан билээ.

Хазар нөхөдтэй уулзав

7.31-нд уран бүтээлч, үндэсний үзэлт нөхдийн хамт, Хазарын эрх чөлөөний төлөө нэрт тэмцэгч Акрам Гизаби, Монголд сурч буй оюутан Гулам Аббас нарын хазар нөхөдтэй уулзав.

Хазар-Монголын найрамдал, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, хазар түмнийг монгол туургатны гэр бүлд багтаах, хазар зохиолчдыг Дэлхийн монгол хэлтнүүдийн байгууллагын үйл ажиллагаандаа оролцуулах зэрэг асуудлыг хэлэлцэж, хэлхээ холбоо тогтоов. Миний бие уугуулшууллын, элэгшүүллийн хууль зэрэг санал санаачилгуудаа танилцуулав.

Акрам Гизаби (сууж буй), Я.Мөнхжаргал, 

Ч.Мөнхбаяр, Гулам Аббас

Буриад зохиолчидтой уулзав

Буриад зоны "Алтаргана" наадмын үеэр, яруу найргийн тэмцээн дээр, гадаадаас ирсэн буриад зохиолчидтой хэлхээ холбоо тогтоож, санал бодлоо солилцон, Дэлхийн монгол хэлтнүүдийн  нийгэмлигээ өргөжүүлэн тэлэх алхмыг нөхдийн хамт хийв. Чөлөөт индрийн цагаар миний бие үг хэлж, монгол туургатны уран зохиолын нэгэн орон зайг буй болговол илүү их хөгжиж дэвжих талаар ярив. Мөн Монголынхоо буриад зохиолчидтой асуудлыг гүнзгийрүүлэн хэлэлцэв.

Дэлхийн монгол зохиолчдын нийгэмлигийг байгуулалцав

Монгол туургатан, үзэл санаа нэгтнүүдтэйгээ нийлж, Дэлхийн монгол хэлтнүүдийн утга зохиолын нийгэмлиг ТББ-ыг байгуулалцлаа. Тэргүүнээр Өвөр Монголын нэрт яруу найрагч Сэцэнцогт, ГЗ-аар Ар Монголын нэрт яруу найрагч Д.Цогбадрах сонгогдов. Би УЗ-ийн гишүүн боллоо.

"Нэр төр" сонины эрхлэгч боллоо

Таяггүйгээр гадагш гардаг болонгуут, нэр нөлөөтэй нэгэн хүмүүн "Нэр төр" гэдэг сонины эрхлэгчээр ажиллахыг санал болгов. Энэ сониныг гаргахдаа 2 рэкордыг тогтоож амжив. 1-рт, хамгийн богино хугацаанд сонины эрхлэгч байв гэгдлээ. Эхний дугаараа гаргасны (7.7) маргааш л "цаашид хамтран ажиллахгүй" гэх үгийг сонссон доо. 2-рт, хамгийн далбагар том сониныг гаргав.

Хөл эдгэв

Өнгөрсөн оны эцсээр хөлөө гэмтээн, удтал "хэвтэр"-т байж, 6-р сард л ганцаар гадагш гарч эхлэв. Гэхдээ тохой таягтайгаар.

Эмч намайг хөлөө сойгоод хэвт гэдэг асан ч, миний бие нэг ч өдөр хэвтэж төвдсөнгүй, ажлаа хийсээр байв. Ард түмний эсрэг дэглэмийг шүүмжилж, Оюутолгойн гэрээг шүүхэд өгч, өөрөө ч шүүхдүүлж, эх оронч болон уран бүтээлийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд оролцож, олон ч сонины дугаарыг эрхлэн гаргаж, харин ч улам идэвхтэй болж байсан тэр хүн "хэвтрийн дэглэмд" байсан гэдгийг тэр бүрий хүн мэдэхгүй биз ээ.

Винайн ёсыг сахихгүйгээр Монголд Буддын шашин орших аргагүй

Буддын сүм хийд маань шарын шашнаас татгалзаж, эр эмийн ёс бол лам хүний хувьд буян мөн гэсэн номнол гаргаж, монгол улс түмнээр зөвшөөрүүлэхгүй бол, хууль бус үйл ажиллагаатнууд, залилан мэхлэгчид гэгдэж болохоор болжээ.

Монгол орон цагтаа Буддын шашны, Төвдийн дараа орох том төв, Мянган сүмийн орон, ариун дагшин газар байсан билээ.

Гэтэл, тэр олон сүмээс ажиллагаатай нэг ч үлдэхгүй болтол устгаж, ном, урлагийн бүтээлийг түймэрдэж, өнгөт металл үнэт чулууг кг-ыг нь нэг рүблиэр үнэлсэн үнэлээгүй болж гадагш нь зөөн, бусад материалыг сул олз хэмээн, хамтрал коммун, малын хашаа барьж байгуулахад ашиглаж байсан аймшигт цаг буй.

Лам нарыг сум гарздахгүй гэж давхарлаж зогсоогоод нэвт буудаж, олон газар амьдаар нь шатаасан. Богдууд, хутагтуудын занданшсан шарилыг хог дээр аваачин галдаж устгаж байв. Хуврагуудыг хүчээр шар шувтлуулан, тэднээр тусгай цэргийн салаа, ротуудыг байгуулж, До яамны ажилд олноор нь дайчилж байсийм. Бурхдыг маань хайлуулж, сум цутгаад, лам нарыг бууд гэж илгээж байлаа шүү дээ.

Монголд албан ёсоор нэг ч монгол хүн алга

Энэ янзаар бол Монгол улс сөнөж, Халх улс ч үүсч магад!

Монгол улсын хүн ам 2,8 сая. Богд хааны үеийн 618 мянгыг бодвол тав дахин их тоо мэт санагдаж байгаа биз. Уг нь 20-50 саяул байвал о’кей болох ёстой Монгол улсын хүн ам яаж нэг хэдэн арав дахин өсөх бол доо. 

Манай хүн амын өсөлт буурч байна гэх юм. Мянга мянгаараа Казахстан руу нүүдэллэвч, өнөр гэр бүлийг эрхэмлэх исламынхны уламжлалд үнэнч байдгийнхаа ачаар ердийн өсөлтийн хувьд улам ч ахицтай яваа казахуудын жишээ бэлээхэн дэргэд байж байхад шүү.

Саяхан үүнийг бичигч бээр анкетын “яс үндэс” гээч, жишгээс гадуур асуултад “монгол” хэмээн хариулаад орхитол хариуцлагатан эр хачирхан гайхаж, алдаагүй бөглөхийг анхааруулан, шинэ хуудас сарвайж билээ. Монгол гэдэг үндэстэн огт байдаггүй мэт л тэр хандсан!

БНУ биш, Ард-Улс

Республика гэж мөн ч сүртэй үг шүү. Олон хэлэнд тэр л чигээрээ орсон. Republic (анг.), Republique (фр.), Republik (rep.), Republica (исп), Repubblica (ит.), Республика (op.) г.м. Ази, Африк, Номхон далайн хэлнүүдэд ч тэр чигээрээ орсон байдаг. Монгол хэлэнд тэр чигээрээ орсон бол “Монгол  республик” гэсэн паспорттай явцгаах байж. Хожим юм уу, өвөрмөц хөгжсөн хэлнүүдэд республикийг тун ч олон янзаар орчуулсан байдаг. Reblacht (ирл.), Tasavalta (фин), Dimokratia (гре.), Rzeczpospolita (пол.) Lydveldid (исл.), Cumhurijeti (тур.), Conh Ноа (вьет.), Yinhang (хят.) г.з. Ямар ч орчуулга нь ардын эрх, ардын улс гэсэн утгатай байх аж. Respublica гэх уг латин үг нь ч яг тийм утгатай юм. 

Ард түмнээс сонгогдсон төлөөлөгчид төрийн эрх барих засаглалыг Бүгд найрамдах улс хэмээн хятад хэлнээс орчуулсан нь чихэнд сонсголонтой, тэр үеийн бичгийн сонгодог уламжлалд тун их нийцсэн аж. Хөрш улсын эзэн хаад, династийн нэр гуншинг тиймэрхүү янзаар орчуулж нэрлэдэг байсныг уншигчид санаж байгаа. Харин тун харамсалтай нь орчин үеийн хэлний хэм хэмжээ нэвтрээд ирэхэд бүгд найрамдах улс нь нэр томъёо бус, тайлал үгүүлбэр болчихжээ гэдгийг ойлгоцгоосон байна. Өөр ямар ч хэлэнд ийм урт хувилбар байсангүй.

Монгол улсаа Монгол гэж нэрлүүлье

Дэлхийн газрын зургаас бүхэл бүтэн улс орны нэр алга болчих нь олонтаа. Сиам, Бирм, Дээд Вольт, Дагомей, Зааны ясан эрэг, Родези, Шинэ Гебрид гээд л хичнээн олон дасал болсон нэр алга болчихов.”Бид чинь ямар ч Сиам биш, Тай шүү дээ, Тай” гэсээр байгаад тай нар нэрээ өөрсдийнхөөрөө болгуулах гэтэл олон улсын хамтын нийгэмлэг: нэгдүгээрт, Тай гэдэг нэр хэлж амжимгүй хэтэрхий богинохон байна, хоёрдугаарт тайчууд гэхлээр монголын түүхтэй эндүүрэгдэх болуужин гээд англи үг Land-ыг нэмж Тайланд бий болсон билээ. 

Англичууд очоод нэг хэсэг нөхдийг та нар Burma боллоо шүү гэчихсэнийг нь оросууд Бурмаа юмуу, Баармаа хэмээн ер хэлж чадахгүйд хүрээд нэг янз болгосныг нь бид Бирм гээд хэдийнэ сурч орхисон байсансан. Гэтэл бирм нөхөд миан ма, миан ма гэж дэлхийд багтахгүй хэл ам тарьсан учир арга буюу Мьянма гэж байхаар тогтсон. Дээд Вольтынхон биднийг цахилгаан төхөөрөмжийн фирмтэй эндүүрээд байна гэсээр Буркина-Фасо хэмээх гайхалтай нэртэй болсон. Зааны ясан эрэгчүүд “бидний эх сайхан франц хэлээрээ нэрлэсэн Cote-d’lvoire байсаар атал хэлтэн болгон өөрийн дураар Bereg Slonovoy Kosti ч гэнэ үү, Zaanui Yasan Ereg ч гэх шиг эмх замбараагүй авирлаж байгаа нь манай хүндэт улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхийг бүдүүлгээр хөсөрдүүлсэн хэрэг болой. Одоогийн байдлаар манай улсыг 5000 янзаар нэрлэж буй нь ард иргэдэд маань нэн тааламжгүй нөхцөл ажуу” хэмээн тэмцсэнээр Кот-д’Ивуар гэх үл ойлгогдох байдал хэвшсэн байх жишээтэй. Гэхдээ хөндлөнгөөс ажихад бидэнд ямар ч хамаагүй мэт санагдах нэрний ийм асуудал үнэн хэрэгтээ монголчуудын хувьд бодитоор урган гарч ирэх үндэстэй юм.

Завтра была война

Зөвлөлтөд сурахаар очсон 1987 он. “Завтра была война” /Маргааш нь дайн болжээ/ гэх киног үзсэн минь их л гүн гүнзгий сэтгэгдлийг төрүүлсэн  сэн. Сталины үед юутай хүнд хэцүү байж вэ, үнэн гэх ямар олон зүйл худал, худал гэх ямар олон зүйл үнэн болж байна вэ, гэвч өдгөө, цаг сайхан болж байгаа нь яамай, дахин бүү тийм гай гамшиг тохиог хэмээн бодож явсаан.

Саяхан тэр киног i-Pod-оор үзвээ. Гэтэл Сталины тэр цаг үе эргэн тойронд минь амилсан мэт санагдав. Гэгээн цагаан сэтгэлт 9Б ангийнхны: “Шударга ёс хаа байна?”, “Бид ингэж амьдарч болохгүй”, “Дуугүй хүлцэх гэж үү?”, “Цэвэр ёсзүй-бидний ирээдүй шүү дээ!”, “Хүн тэгээд яах болж байна?”, “Худлаа!” гэх үгс, бүгд миний өмнө зогсоод, өөдөөс хараад хэлж байх мэт бодтой тусч, элдвийг эргэцүүлгэв.

Монгол улс Төв Азийн Холбоог байгуулах ёстой!

Та бүхэн Төв Азийн спортын наадам боллоо гэж дуулсан уу? Эсвэл Төв Азийн дээд хэмжээний чуулга уулзалт? Киргизийн үймээнийг Төв Азийн цэргийн байгууллагын хүч зогсоов гэж?

Дуулаагүй шүү дээ. Учир нь Төв Ази нь, ямарваа нэг хамтын ажиллагаа, найрамдал нөхөрлөл, эдийн засгийн интеграци, эрх ашгаа хамгаалах зэрэг нэгдэл нягтрал байдаггүй цорын ганц бүс нутаг болой.

Үүний учир шалтгаан юунд оршино вэ? Монголд оршино гэвэл яахав? Тийм ээ, Монголд оршино. Хамгийн Төв Азийн орон болох Монгол нүүдэлчидтэйгээ бус, Зүүн Азийн нангиад соёлын сферийнхэнтэй нэгдээд яваад байдаг болохоор Төв Азийн интеграци бүтэж өгдөггүй юм шүү дээ. Азийн төв цэг нь манай улсын хэсэг асан Тагна Урианхайн Кызыл орчимд, өдгөөгийн хилийн маань хойхно орчимд байна. Өөр тооцоогоор бол, мөн л манай улсын хэсэг асан торгууд нарын /Шинжаан/ нутагт, хилийн маань өмнөхөн байна. Монголд бий гэх тооцоо ч байдгийг нуун дарагдуулдаг юм гэсэн.

Чечень шиг зэвсэглэсэн, дарьтай торх шиг Монгол болжээ

7.1-нд хүн буудсан хэргийг нэг мөр болгон шийдвэрлэх чухаг асуудлыг УЕПГ ажил хэрэг болгон эхлээд байна. Энэ бол зөв. Хүний амь хөнөөгдсөн л бол буруутан нь шийтгэгдэх л ёстой.

Урьд ЦЕГД хошууч генерал Ч.Амарболд, НЦГД О.Зоригт, Хэв журмын хэлтсийнх нь дарга Г.Ганбаатар, ЭХГД Ш.Батсүх нарт “Албан тушаалаа урвуулан ашигласны улмаас их хэмжээний хохирол, хор уршиг учруулсан” гэсэн Эрүүгийн хуулийн 263.2-т, Эргүүл хамгаалалтын тасгийн VI хэлтсийн 7 ажилтанд “Хүндрүүлэх нөхцөлгүйгээр хүнийг санаатай алсан” гэсэн 91.1-д холбогдуулан шалгаж байсан. Сүүлдээ хэн тушаал өгсөн, хэний нь суманд хэн нь өртсөн нь тодорхойгүй гэсэн үндэслэлээр шалгалтыг зогсоож, өршөөсөн. Өршөөгдсөн хүмүүс ахин шалгагдаж болдог л юм байна.

Икар одны аюул арилаагүй

1968 онд Икар од дэлхийтэй мөргөлдсөн бол энэ өгүүлэл бичигдэхгүй байв

1566 онд Икар /Икарус/ гэх нэгэн сансрын эрхэс нээгджээ. Наранд их ойртож очдог нь нэр өгөхөд тус болж. Хиймэл далавч зүүгээд хэт өндөр хөөрөн ниссэн тул наранд хуйхлагдан эрсэдсэн Икар гэдэг хүмүүний тухай домог буй.

Энэ л Икар од хүн төрөлхтний хувь заяанд гамшиг сүйрэл авчирч мэдэх тавилантай гэдгийг дундад зууны одон орончид тооцоолон гаргаад, хиртхийн цочсон гэдэг.

9-38 жилийн үечлэлтэйгээр, Буд /Мэркүри/ гарагийн нөлөөгөөр тойрог замаа хэлбийлгэн, дэлхийг мөргөчих гээд байдаг эрхэс билээ.

1949 онд Австралийн одон орончид аймшигт мэдэгдлийг хийсэн юм. Тэдний судалгаагаар бол, 1968 онд Икар од /хэвшсэнээр нь од л гэж бичье дээ/ Энэтхэгийн далайн бүсээр дэлхийтэй мөргөлдөж, хүн төрөлхтнийг сөнөөх учиртай юмсанжээ.

Гиннессийн номонд орсон алуурчид Монголд ирсэн бололтой

Монгол - террорчдын араанд зуугдсан орон

“Палестины 27, японы 10 террорист Монгол Улсад орж ирсэн буюу, орж ирэх гэж байх магадлалтай” гэсэн мэдээлэл байна хэмээн, хилийн чанадаас Монголын холбогдох байгууллагуудад анхааруулга сэрэмжлүүлэг өгсөн билээ. Манай холбогдох байгууллагынхан ч хэвлэлийн хурал хийлгэж, тэдний орж ирсэн үгүй талаар, бидэнд дээрхээс өөр ямар ч мэдээлэл алга гэж мэдэгдэв.

Христийн сүмүүдийг шалгаж эхлэх нь бололтой. Палестинийхан нь лалын хэт даврагчид, Японд христийн шашин огт дэлгэрээгүй атал тэргүүн чиглэлээ зөв тодорхойлов уу даа, үгүй юу. 

Чингэхийн оронд Чалмерс Малмерсынхаа царай зүсийг ичиж зоволгүй эгц харж сурвал зохистой мэт. Террорч мэтийн үл бүтэх нөхдийг улайлгаж илчилдэг олон улсын аргачлал нь аль эрт яв цав боловсорсныг хичээнгүйлэн дагаваас хандах зүг өөрөө тогтох буй заа.

Хэн нь садар самуун бэ?

Ард түмнийхээ ёс суртахуунгүйг гайхаж хачирхаж, тэднийг зөв зүйтэй замд нь оруулах гэсэн, “садар самуун”-ы эсрэг янз бүрийн хууль, тогтоол мөн ч олон удаа хэрэгжүүлсэн дээ. Тэдгээрт нь “садар самуун” гэж юу болохыг огт тодорхойлоогүй, ер нь бол нүцгэн хүн, сексийн холбогдолтой зураг, нийтлэлийг хэвлэж болохгүй /ТВ-ээр үзүүлэх нь бол чөлөөтэй гэж байгаа/ гэсэн л чигтэй байж ирсээн. Гадаадад бол, хүний эрүүл мэндэд хөнөөлтэй, хүчээр тулгасан, залилангийн сэдэлтэй, үнэн хайр сэтгэл үгүй атал гэр бүл буснихад хүргэсэн зэрэг бэлгийн харьцааг л садар самуун гэдэг, эхний хэдтэй нь холбогдсон бол хуулийн хариуцлага хүлээлгэдэг юм билээ.

Садар самууныг сурталчиллаа л гэдэг. Сурталчилгаа гэж юу болохыг дарга нар маань уг нь маш сайн мэдмээрсэн. Гэтэл эротик, секстэй холбоотой мэдээллийг л сурталчилгаа юм гэж ойлгоод байдаг шиг.

Судлаач Ц.Ганбаатар амь үрэгдсэн хэрэгт хариуцлагагүй хандсан ЗГ огцрох болзлоо хангав

Айраг суманд хятадын "Энжүмэн" компаний даварсан захирал Жан овогт нар газар усныхаа төлөө тэмцсэн Сүхболд гэдэг залууг дахин дахин машинаар дайрч, балбаж нүдэж алсан балмад хэрэг гарсан билээ. Тэгэхэд миний бие, Сүхболдод баатар цол олгоё, ийм хэрэг гарсан тул ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж БНХАУ-д хийх айлчлалаа хойшлуулах хэрэгтэй гэж  бичиж л байсан. Гэвч эрхэм ерөнхийлөгч Сүхболдыг шагнаа ч үгүй, аяллаа хойшлуулаа ч үгүй.

За тэгээд айлчиллаа. Хятадын Их тэнгэрийн цогцолбор нь болох газрын ойролцоо Цагаан үүл гээд сүм байх. Тэнд манайхныг бараалхуулсан байгаа юм. Чанчун гэдэг, шашны тэргүүн хамба нь Чингис хаан руу зорчин очиж уулзсан түүхэн үйл явдалд зориулан босгосон, бумбын (даосизм) ёсны сүм юм билээ л дээ. Эзэн Богдыг маань Дундад гүрний хаан хэмээдэг хятадын төрийн томчууд энэ сүмд ихээхэн ач холбогдол өгч, мөргөж хүндэтгэдэг аж. Чингээд эхлэхээр нь манайхан эвгүй байдалд орсон гэдэг. Дагаад мөргөвөл хятад шашинд орсон болчих гээд, эс мөргөвөл Чингис хаанаа үл ойшоосон болчих гээд. Бантсандаа тэрүүхэн тэндээ мэхэлзэн бөхөлзсөн дүр үзүүлээд өнгөрсөн юм гэв үү дээ.

Тавантолгойг алдвал та бид толгойгоо алдана!

Төр Цанхийг л эзэмшиж байж 
Тавантолгойг эзэмшиж байна гэж хуурав

Тавантолгойг 100 хувь эзэмшинэ гэдэг нь тайвшруулах эм, демидролорхуу л юм шүү гэдгийг би “харийн олборлогчдыг “дробинкдох” хэрэгтэй”, “Тавантолгойг оператор компаниудаар цөлмүүлэх гэж байна”, “Баялгийг нь харийнханд, жогорхойгоо ард түмэнд өгөх нь ээ” зэрэг үгүүлэлдээ дурдсаар ирсэн.

Хэрхэн төр 100 хувь эзэмшив? Гишүүн С.Эрдэнэ “Ухаа худагаа яах гэж байна?” гэхэд ЗГ-ын тэргүүн бүлх залгисан мэт дуугүй өнгөрсөн. Есөн хэсгийг нь тасалж, тус тусад нь ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгосон агаад, нэгийг нь Буянаа Жагаагийн маань “Марубени” өрөндөө авна ч гэх шиг. Бүр эхнээсээ л 100 хувь эзэмшсэн юм огт байхгүй, 50 хувьтай л байсан байхгүй юу.

Тавантолгойг төр 100 хувь эзэмшнээ гэх бус, Цанхийг 100 хувь эзэмшинэ гэж хэлэх учиртай байсан юм. Цанхиасаа сайн хэсгийг нь, гадны арван хэдэн консорциумд нэгдсэн, хэдэн арван мангас махчин компанид шууд бэлэглэхээ оператор гээд байгаа. Чанар муутай хэсгийг Монголын ЗГ буюу Эрдэнэс МГЛ компани эзэмшинэ. За тэрнийх нь арав арван хувийг өөрийн иргэд, дотоодын компаниудад хувьцаагаар эзэмшүүлнэ. Тэр хувьцааг нь харийнхан гартаа оруулах бололцоо бүрэн нээлттэй, магадлалтай. Оюутолгойгоос дор юм болох гэж байна гэдэг чинь л энэ шүү дээ.

Барон Унгерн яагаад шар дээл өмсдөг байв?

Барон Унгерний большевикуудад баривчлагдан байцаагдаж байх үеийн фото буй. Дээлэн дээр погон хадсан байдаг шүү дээ. Шар торгон дээлтэй байсан юм билээ. Яагаад тэр дээлтэй байв? Цагаан армийнх нь шинель олдсонгүй гэж үү хэмээн зарим уншигч гайхах магад. 

Шинель олдоогүй биш ээ. Армийнх нь дүрэмт хувцас ийм байсан юм. Ямар армийнх вэ? Нармай Монголын.

1919 онд Нармай Монголын засгийн газар байгуулагдсан. Ташрамд, Нармай Монголыг байгуулахад Халх оролцолгүй, бүх үйлсийг нураасан гэх яриа явдаг. Уг нь Ар Монголын Сайн ноён хан Намнансүрэн нарын эх орончид Нармай Монголыг байгуулах үйлсэд оролцсон юм билээ шүү дээ. Нармай Монголыг байгуулах хуралд Намнансүрэн хан нар оролцох учиртай асан ч, дайснуудад хорлогдсон эмгэнэл буй.

Гүйдэл

хошин үгүүллэг

Миний бие, нэгэн сумын дарга монгол хэлийг шинэчлэх хууль санаачлан, тэндхийн парламентаараа батлуулж, амьдралд хэрэгжүүлж буй явдлыг сурвалжлахаар алсыг зорилоо. Замдаа уншина гэж авсан “Далд амьдрал”, “Болсон явдал”, “Байлдан дагуулагч” зэрэг сонинуудад гүйдэл, хий үзэгдэл, чөтгөр шулмын тухай материалууд гарчээ. Гэхдээ, доргион донслооноос болж чичигнээд уншиж болох биш. 

-Танай сум чинь гүйдэлтэй юу. Би тиймэрхүү юмнаас сүнсээ зайлтал айдаг хүн гэж тэр нутгийн ардаас асуувал:

-Байлгүй яахав гээд баясан мишээж, архи задлан, алганд минь дүүргэв. Түүнээс оочлонгоо:

-Буудалд чинь бий юу? гэв.

Чойбалсан дагуур ястан байсан гэв үү?

Интэрнэт дэх нэгэн матэриалд Х.Чойбалсангийн эцэг нь дагуур хүн гэжээ. Дагуурчууд нь киданы хойчис гэгддэг, нэг хэсэг монгол мөн үү, үгүй юу хэмээн эрдэмтдийг маргахад хүргэж асан ястан юм. Монголын Их (Язгуурын) гүрний үед, төрийн зүгээс кидан нарыг монголчуудад хамруулаагүй явдал байсан. Ар монголчуудтай төдийлөн хэлхээ холбоотой байдаггүй дагуурчуудын нэг нь цагаачлан ирээд, өрлөг жанжны маань эцэг болсон гэх нь гайхалтай.

Нутгийн ард иргэд хавчсанаас болж, Жамц гэх тэр дагуур хүн буцаж явсан гэнэ. Өрлөг жанжин маань Дугар гэдэг нэртэй байжээ (Арай Дагур биш байгаа даа?) Ард иргэд хавчсаны учир нь, ерөөсөө тэр дагуур хүн гэдэг нь дагуур ч биш, бүр монгол бус угсааны хүн байсан гэх яриа буй.

Дугар хоёр ч айлын өргөмөл хүү асан ч, аль алинд нь өөриймсөж чадалгүй, эх дээрээ буцаж ирсэн гэдэг. Шавилж суусан хийдийнхээ нэрийг авч Чойбалсан болсон түүхтэй аж.

Монголын ардчилсан хувьсгал гэж юу байв аа?

1990 онд гайхамшигт хувьсгал гарсан гэсэн хий хоосон сүржигнэлд дарагдан, «Хувьсгал» гэдэг үгийн утга учир, мөн чанар, ач холбогдол мартагдах дөхсөн өнөө үед бид жинхэнэ хувьсгалын тухай санаж явах учиртай.

1649 он. Парламентын жирийн гишүүнээс догшин жанжин болсон Оливер Кромвель ялзарсан хаант засгийг түлхэн унагаж, Английг БНУ-аар тунхаглав. Капитализм бүрэн төгс ялж, Британи дэлхийн I дайн хүртэл хамгийн хүчирхэг гүрэн байх тавилан эхлэв.

1775 он. Америкийн анхдугаар хувьсгал гарч, Эрх чөлөөний дайн болон үргэлжлэв. 1776 оны Америкийн тусгаар тогтнолын декларацид: хүн бүр тэгш эрх эдлэж, ард түмэн дарангуй засгийг түлхэн унагаж, өөрийн засгийн газрыг байгуулах эрхтэй байна, хүн бүрийн амьдрал, эрх чөлөө, аз жаргалын тэмүүллийг засгийн газар хамгаалан баталгаажуулна хэмээн тунхаглав. 1775 онд Бостонд английн барааг усанд хаяснаар эхэлсэн хувьсгал АНУ-ыг үүсгэв.

Уугуулшууллын тухай цуврал

Бүх монголчуудыг нэгтгэх хуулийн төсөл санаачилжээ

Сэтгүүлч Ч.Мөнхбаяр “Репатриацийн тухай хуулийн төсөл”-ийг 2005 оны XII сард санаачилжээ. 2006 оны 6-р сарын 6-нд төрийн өндөрлөгүүдэд өргөн барьсан байна. Ерөнхийлөгчийн тамгын газар энэ асуудлыг сонирхож, сэтгүүлчийг хүлээн авч ярилцахдаа, Монгол Улсын ерөнхийлөгчид танилцуулах болно гэдгээ албан ёсоор мэдэгджээ. Ерөнхийлөгч хуулийн төслийг маань дэмжиж магадгүй байна гэж хэлж буй Ч.Мөнхбаяртай манай сурвалжлагч ярилцлаа.

- Та хуулийн төслийнхөө талаар уншигчдад товч танилцуулна уу?

- Репатриаци гэдэг нь хилийн чанад дахь юм уу, салж тасарсан өөрийн үндэс угсаатнуудаа болж өгвөл бүгдийг нь нүүлгэн ирүүлж, иргэнээ болгож, нэгтгэнэ гэсэн үг л дээ. Өнөөдөр үндэстний нэгдмэл байдлын ач холбогдлыг хүж дэлхий даяар ойлгож, Монгол Улсаас бусад нь бараг бултаар ийм хуультай болоод байна. Эх оронч өвөг дээдэс, ард түмэн маань зуу зуун жилийн турш нэгдэж нийлэхийг хүсч мөрөөдөж байсан, тэмцэж ч байсан. Тэр мөрөөдлийг хэрэгжүүлэх цаг болжээ. Тэгээд ч нүүдэлчин монголчууд анх репатриацийг санаачилсан ч юм билүү гэж боддог.

“Улс үндэстнээ аваръя” эрхэм зорилгын дор нэгдэж буй бүлхэмүүдээс тавих шаардлага

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖ,

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Д.ДЭМБЭРЭЛ,

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД С.БАТБОЛД 

НАР ТАНАА 

2010.07.02                               Улаанбаатар хот

“УЛС ҮНДЭСТНЭЭ АВАРЪЯ” ЭРХЭМ ЗОРИЛГЫН ДОР

НЭГДЭЖ БУЙ БҮЛХЭМҮҮДЭЭС ТАВИХ ШААРДЛАГА

Монгол Улсын Тусгаар тогтнолын баталгаа, аюулгүй байдал бүх талаар алдагдаж эрх баригчдын үйл ажиллагаа үндэсний эрх ашгийн эсрэг чиглэж байгаагаас эх орноо аврахын төлөө “Улс үндэстнээ аваръя” эрхэм зорилгын дор нэгдэж байгаа бүлхэмүүдээс дараахи шаардлагуудыг тавьж байна. 

1. “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хууль батлагдсанаас хойш бүтэн жил болж байхад Засгийн газар хууль биелүүлэхээс зайлсхийж улс орны эрх ашгийг хохироосоор ирлээ. 

Буриадын үндэсний хөдөлгөөн, тулгамдсан асуудлууд

Буриадын үндэсний хөдөлгөөний нэрт зүтгэлтэн, Буриад Монголын Ардын Намыг үүсгэн байгуулагчдын нэг В.А.Хамутаев “Буриадын үндэсний хөдөлгөөн Оросын нийгэм-улс төрийн хөгжилд (1980-аад оноос 2000-аад он)” сэдвээр түүхийн ухааны докторын зэрэг хамгаалжээ. Сэдэвт ажилд, Буриадын үндэсний хөдөлгөөний түүхэн замнал, тулгамдсан асуудлуудыг олон талаас нь тусган харуулжээ.

Оросын импэрийн үед хар зуут, национал-шовинизм, антисэмитизм, ксэнофоби зэрэг сөрөг үзэгдлүүд газар авч, цөөнх ард түмнүүдийн нөхцөл байдлыг нэн хүндрүүлсэн нь, үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн хаа сайгүй өрнөхөд хүргэсэн. Большевикууд үндэсний хүчин зүйлийг мэдэрч, Оросын цөөнх ард түмнүүдийн эрх чөлөөний асуудлыг: бүрэн тусгаар тогтносон улс, холбооны улс, автономит улс, муж, үндэсний тойрог, дүүрэг, зөвлөл, суурин зэрэг янз бүрийн хэлбэрээр шийдвэрлэж байв. Жижиг юм уу, сарнингуй ард түмнүүдэд зориулж 250 үндэсний дүүрэг, 5300 үндэсний зөвлөл байгуулсан аж (1932 оны байдлаар).

Монголын гэноцидийг даруй таслан зогсооцгооё!

Украины шүүх ЗХУ, ЗХУУ-ын удирдагчдыг 1932-33 оны голодомор-гэноцидийг зохион байгуулсан гэж яллалаа. Голодоморын үеэр 3 сая 941 мянган хүн өлсгөлөн, харгислалаас болж үрэгджээ.

Босни-Гэрцэговины сэрб салан тусгаарлагчид 1995 онд Сребреникийн дэргэд 8000 мусульманыг хядсан нь гэноцид гэж Европын  шүүхээр хүлээн зөвшөөрөгдлөө. Одоо тус шүүх, Азэрбайжаны Хожалы-д армянууд хядлага үйлдсэнийг хэлэлцэх гэж байна.

Түрк улс, армяны гэноцидийн хариуцлага гээчийг манай тал хүлээх ёсгүй хэмээн тус шүүхэд хандав. АНУ, Швэд, Аргэнтин, Франц зэрэг орон Түрк улс гэноцид үйлдсэн гэж  хүлээн зөвшөөрөөд байгаа. 1.5-2 сая армян хүнийг устгасан тухай асуудал юм. 

Эрлийзийн асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

Саяхан “Эрлийзийг хэрхэн таних вэ?” номыг ахин үзсэнээсээ үүдэн,  эргэцүүлэл бодолд автлаа. Эл номонд “Эрлийзийн аюул занал”-ын талаар онцолж цохон үгүүлсэн байдаг нь, үндэсний үзэлтэн миний  сэтгэлийг хэрхэн амар байлгахсан билээ. Зохиогчид нь цөмөөрөө л миний танил, найз нөхөд болохыг ч хэлэх үү. Хоёр  нь нас барчихсан… 

Өдгөөг хүртэл уншсан дуулснаа дүгнэн үзэхүл, Монголд “эрлийзийн фактор” үнэхээр бодтой байгаа нь тодорхой. Харин тэр факторыг хэрхэн үнэлж цэгнэх вэ, холбогдох ямар байр суурь, бодлого чиглэлтэй байвал зохих вэ гэдэг нь асуулт хэвээр.

Өнөөдөр эрлийз хүмүүс үүсэл гарлаа, бусад хүмүүс тэдний тухай мэдээлэх, хэлэлцэхийг хууль бус гэж үзэх нь холгүй, нууцалдаг хандлага зонхилж байна. Ардчилсан нийгэмд ийм байж болохгүй нь мэдээж. Бүх ард иргэдийн харилцан ойлголцол, нийгмээс үзүүлэх тэгш анхаарал халамж үгүйлэгдсээр байгаа юм.

Гамшиг сүйрлээс өрсөж, Засгийн газрыг огцруулъя!

“Монгол улсынхаа хуулийг дагах аваас ерөнхий сайд маань даруй огцрох учиртай ажээ. Огцрохгүй удах тусам л ял нь хүндэрнэ. Төрийн эрхийг хууль бусаар булаан авсан, төрийн эргэлт хийсэн гэж зүйлчлэгдэх гээд байна шүү дээ.

Учир нь юу вэ? Ерөнхий сайд чөлөөлөгдсөний дараа үүрэг гүйцэтгэгч нь томилогдох учиртай. Тэгсэнгүй. Үүрэг гүйцэтгэгч томилогдохоос өмнө, тэр дайрч очиж, засгийн эрхийг булааж авсан шиг болчихоод байна.

Бас, ерөнхий сайдгүй ЗГ-ын гишүүдийн эрх зүйн чадамжийг нь тогтоож өгөөгүй. Эрх зүйн чадамжгүй хэсэг улс дээр шууд очоод л, ЗГ-ын тэргүүн болчихож байгаа нь, бас л засгийн эрхийг дураар булаасан хэрэг.

Дэлхийн улаан номонд орсон ховор шувуу тэжээдэг монгол хүмүүн

Дэлхийн улаан номонд орсон гүльдийн амадина гэх шувуу Монголд зөвхөн ганц байдаг гэх. Тэр ховор шувууг тэжээдэг СХД-ийн XV хорооны оршин суугч Ч.Баяртай ярилцав. 

-Таны энэ шувуу Монголд үнэхээр ганц гэж үү? 

-Би шувуу тэжээх хоббитой хүмүүсийг мэднэ. Өөр хоёр хүнд байсан. Нэг нь орос найзтайгаа өөр шувуугаар сольсон. Нөгөө нь зун вольер гэдэг ил задгай том торонд зусуулж байтал нь гэнэт цас орж, эндэхэд хүргэсэн харамсалтай явдал гарсан. Ингээд л надад үлдлээ дээ. 

Монгол улсад тусгай паспорт, ургийн бичиггүй амьтан оруулахыг хориглосон. Тэгээд ч гүльдийн амадинийг хол тээвэрлэхэд ер нь л эндчихээд байдаг эмзэг амьтан. Тэгэхлээр орж ирдэггүй байхгүй юу. 

Ар Монголын оролцоо их асан бол Япон Нармай Монголыг байгуулчихаж дөнгөх байв

Сүүлийн үед ҮШ Богд гэгээн Монголын үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөнийг удирдан зохион байгуулагч байсан мэтээр бичих боллоо. Үнэндээ тэр аль хүчтэй рүү нь л хэлбийдэг, байр суурьгүй нэгэн явсан шиг.

Монголчууд Чин гүрний эсрэг түрхрэн босоход шийд муутайхан дэмжсэн. Дараа нь, Монголын төрийн хар хүн гэгдэх феодал ноёд хүчирхэгжихэд дургүйцсэн зарим эрлийз хурлийз, харь этгээдүүд, лам нарыг  ашиглан, урд хөршийн эзэрхийчүүд эх орончдыг маань  алж хядах том тэррор явуулахад Богд хаан мөн л шийд муутайхан ч дэмжсэн. Хорлож алах явцад өөрөө биечлэн оролцож байсан гэдэг шүү дээ.

Казакстаны Максу сууринд тэндэхийн 1000 казах, Монголоос очсон 700 казахын хооронд мөргөлдөөн болжээ

Баян-Өлгийн казахуудад яс угсаа, ёс уламжлалаа хадгалахад хэцүү болж буй гэнэ. Энэ талаар манай төрөөс хангалтгүй анхаардаг. Казахстан улс болохоор, тэгвэл наашаа нүүгээд ир ээ л гэдэг.

Казах хэлээрх сурах бичиг, ном сонин маш хүрэлцээ муутай байдаг. Тус хэлээр нэвтрүүлдэг радио, ТВ гээд байх ч юм үгүй. Казахстаны сурах бичгээр хичээллэж болохгүй. Тэр улсын хэвлэл мэдээлэл олдох ч үгүй, олдсон ч, өөр улс болохоор тийм ч сонирхолтой, хэрэгцээтэй бус.Казах үсгийн фонт, программ хангамж ч үгүй тул, монгол кирилл үсгээр юмаа хэвлээд, үүнээс болоод залуус казах хэлний дуудлагаа алдаж байна гэв үү /Казах хэлэнд тодотгол тэмдэгтэй үсэг олон/.

Оюутолгойн гэрээг шүүхэд өгсөн сэтгүүлч Ч.Мөнхбаяр ярьж байна

Ч.Мөнхбаяр: "Эрдэнийн хишиг"-ийн хүрээнд хүн бүрд эхний удаад 50-100 саяыг өгч, cap бүр нэг сая төгрөг олгож байвал зохино

-Оюутолгойн гэрээ хүчин төгөлдөр болчихлоо. Одоо шүүхэд өгөх нь оройтсон хэрэг биш үү?

-Би Оюутолгойн ордын төлөө эртнээс тэмцсэн. Гэрээ буруу байгуулагдах гэж байна гэж тэмцлээ. Янз бүрийн төслийг нь шүүмжиллээ. Байгуулагдсан хойно нь цуцлуулъя, шүүхэд өгъе гэж мөн ч их бичиж, уриалсан. Бүхэл бүтэн ном биччихсэн хүн.Саяхан гэхэд л "Оюутолгой, эрдэс баялгаа аврах 56 зүйлт уриалгаа" гаргасан. Тэгэхдээ Оюутолгойн гэрээг шүүхэд өгөх талаар тодорхой хэлсэн байгаа. Ингэсээр явтал хүчин төгөлдөр болчихлоо.

Эх орноо аврах, чөлөөлөхөд оройтно гэж байхгүй. Монгол улс Манж Чингийн харъяанд байсан нь хүчин төгөлдөр л байсан, яалаа даа. Социализмын замаар замнана, Зөвлөлт ахан дүүтэй үүрд хамт байна гэсэн нь хүчин төгөлдөр л байсан. Сайн юм хүчин төгөлдөр байхыг зөвшөөрөхөөс бус, муу, гэмт зүйл хүчин төгөлдөр байхыг юу гэж зөвшөөрөх билээ дээ.

Зандалчин

Шог үгүүллэг

Хөхөө дарга сүмогийн улаан фэн. Гэр нь ойрхон учир, башёгийн үеэр ажил дээрээ дэмий донгодон сууж зүрхэлдэггүй гэж байгаа. Башёгүй үеэр л донгодно. Харин одоо бол Есүнгэ мэргэний харвасан сум шиг л нисэн очиж, хаалга юугаан онох нь ойлгомжтой.

Авгай нь компютэрийн засварчин дуудсан нь, яг башёгийн үеэр ирэх болж таарч. Манай дарга, өмнө нь жаахан бэлтгэл хангах учиртай боллоо л доо. Тэр засварчныг харж сахиад л, сүмогоо мөрөөдөн, элдвээр шаналан сууж хүлцэхгүйн учир, дэлсчихэж болох дэл сул юмнуудаа л далд хийчих нь зүйтэй гэж шийдсэн хэрэг. Тэгээд л, өрөөндөө ороод тухтай сүмодно доо. Яггүй жинтэй түүний хувьд сүмо сэтгэлзүйн эмчилгээ болдог агаад, дараа нь өөрийгөө санъякуд орсон мэт төсөөлөн, таахаг таахаг алхах хичнээн сайхан. Өмнө нь ч, тэгэж төсөөлдөг л дөө.

Хаан ширээнээс бид гайтдаг

Цэндийн Доржготов 

Түүхч На.Сүхбаатар “Галдан бошигт Манжтай дайлалдах цагт Халхын ихэнх аймаг хошуу говь гатлаад урагшаа нүүсэн” гэж “Өдрийн сонин”-ы 2009 оны 6-дугаар сарын 8-ны дугаарт ярилцлага өгчээ. Хачин юм. Ойрад Манж хоёр нутаг дээрээ тулалдахад халхууд уг нь баруун зүг Ойрад ах дүүс өөдөө нүүхгүй яагаад дайсан руугаа зугтсан юм бол? Амь гаръя гэвэл ахан дүүсээ барааддаг атал алуулъя гээд дайсан руугаа зугтааж байдаг? Халхуудын тэнэг эндээс нотлогдож байна.  

ХVI зуунд нийт Ойрад 40 хошуутай, Зүүн Баруун гарт хуваагдаж байв. Гэтэл хаад ноёдын байнгын дажин хүн амыг нь тараан бутаргаж, Ижил мөрөн, Баруун Сибирь, Хөх нуур, Төвд рүү дүрвэж, нутгаа сахиад Зүүнгар үлджээ. Зүүнгар зүгээр суусангүй. Дайн хийв. Дорнот Туркестан, Хами, Турфан, Кашгар, Яркенд зэрэг оронд довтолж, улмаар Самарканд, Сайран, Бухар хотыг эзэлж, 1681 онд Тэнгэр уулын хэрэгсүүдийг түйвээж, Ферганд нэвтэрчээ. Тэднийг дундад азийнхан Жунгар хэмээн айж, Чингиз Айтматов нэг зохиолдоо Жуан жуан гээд, тун эвгүйгээр бичсэн. 

Монголчууддаа хүргэх нээлттэй захидал

Хэрэв та нийгэмд болж буй үйл явцын бодит учир шалтгааныг мэдэхийг хүсэж байгаа бол, улс орныхоо тусгаар тогтнол аюулгүй байдлыг хамгаалахыг хүсэж байгаа бол, үүний тулд хийх тэмцэлд нэгдэхийг хүсэж байгаа бол энэхүү сонордуулга мэдээг уншаарай.

Бо. даргын болчимгүй пээдийлт

Нийслэлийн “УИХ-ын дарга” гэдэг нэр хүндтэй том албан тушаалд чимээгүйхэн очоод суучихсан Бо дарга сүүлийн үед чимээ шуугиан их гаргах болсоон. Уг нь “нийслэлийнхэн” олны хараанд өртөлгүйгээр, сэмхэн гэгч нь нийслэл хотыг идэж ууж, хивэн хорхой навч мэрэх лугаа адил аниргүйхэн амжуулж, “гэмгүйхэн” болцойж цэлцийж, бор ходоодоо божийлгож, арьс үсээ толийлгочихдог эртний сайхан уламжлалтай билээ л. 

Үе үе л арзайсан олон сэтгүүлчдийн маань хараанд өртчихдөг ч, тэд нь юу бичих гээд байгаа, яах гээд буйгаа ч мэдэхгүй байнам гэлтэй, учир тоймгүй олон он сар, тушаалын тоот, дугаар, рэгистр, хаа хамаагүй нэрс, үйл явдал, үгийн овоолонг хольж хутган, холион бантан, хярамцаг болгоод, тостой будгаар цаасан дээр дармаллаж орхих тул тэдгээр дарга нарт өчүүхэн төдий хор гэмийг үл учруулна. Цөөн тооны давгүй сэтгүүлчид зөв зүйтэйг бичих ч дэндүү цөөдөөд байдаг талтай. Тиймээс “нийслэлийнхэн” зохих анхааралд өртөж амжаагүй л байна.

Тэд монгол бай жуй хуар гэдэг мөнгө гаргана

Сүүлийн үед манай “ухаантай байрын” хүмүүс сонин хэвлэлд уван цуван, сэм сэмхэн ярилцлага өгөх болсон. “Монголын хамаг ухаантныг цуглуулъя, тэгээд их сэтгэгчдийн нийгэмлэг байгуулъя, тэдгээр нь л улсаа хөтлөн жолоодъё” гэсэн санаагаар уншигчдын тархийг угаах маягтай ярилцлагууд л даа.

Найрагч гуай шүлэг найргаас уйдаж залхаад, улс орныг удирдан чиглүүлье гэж бяр амтагдсан янзтай “Монголын ухаантан бүгдийг цуглуулъя гэсийм. Монголын аль сайхан элитүүд, аль ухаантнуудын оюуныг цуглуулъя. Төрдөө үгээ хэлдэг, сэтгэлгээний нийгэмлэгийн маань үгийг төр бас сонсдог болгох. Ийм юм хийх гэж олон хоног шаналж явна” гэхчлэн тэрбээр хуучилсан.

Тэр нийгэмлэг нь саяхан байгуулагдваа. Уг нь ч “ичмээр дамшиг” юм. Өөрсдийгөө ухаантнууд гэчихээд, үүндээ баригдаад дуугарч ч чадахгүй, хөдөлж ч чадахгүй, сэтгэлгээлиг царайлах гэж элгээ эвхэж, эрүүгээ тулж, хөмсгөө зангидаж, хөлөө ачиж, хөшүүн намбалж суух гэдэг ямар л олиг байв гэж.

Дэглэмийнхэн ард түмнийг утга учиргүй тэмцэлд сургаж байна

Ард түмнийг харанхуй мунхаг болгож, үүний хүчинд ээлж халаагүйгээр тэднийг захирах гэсэн бодлого санаандгүй үр дүнд хүргэж байна. Ард түмний зарим төлөөлөгч хууль дүрэм, эрүүл ухаан, бодол санаа гэж юу байдгийг сонсоогүй тул хачирхалтай, гайхалтай зүйлүүдийг шаардаж, шат ахиулан алмайруулах боллоо! 

Нэг талаар ард түмнийг хайрлаж халамжилдаг дүр эсгэх гэж, нөгөө талаар ивгээлийн нэг баянаа хаацайлах гэж, түүний учруулсан хохирлыг төсвөөс барагдуулаадахсан юм чинь хүүхэндэх мөнгө өг гэж банди нар жагсах нь холгүй болоод байна! Хоноц хоноцдоо дургүй гэгчээр, элдвийг шаардагсад нэгддэггүй нь л  зол болж байна.

Ху нам биш, Ху нударга болох нь үү дээ

Монгол Ардын Нам анх байгуулагдахдаа Их Хүрээний гурван нууц бүлгэм нэгдсэн дээр суурилсаан. Бүлгэмийн гишүүн, язгуурын эх орончид маань алсын мэргэн бодлоготой, бичгийн өндөр соёлтой, уран цэцэн үгтэй, тиймдээ ч олны үнэн сэтгэлийг дагуулж чадсан тийм л хүмүүс байж. Тэд хэмжээгүй эрхт хаанчлалыг халж ардчилсан засаг тогтоох, тархай бутархай байдлыг арилгаж, бүх монголчуудыг нэгэн улс гэр болгох, хятад мөнгө хүүлэгчдийн мөлжлөгийг таслан зогсоож эрх тэгш зарчимт зах зээлийн эдийн засгийг хэвшүүлэн хөгжүүлэх гээд л дандаа л зөв зүйтэй, чигч шулуун зорилгуудыг дэвшүүлж, цусан андгай тангарагаа өргөөд, амьдралд хэрэгжүүлэх гэж тэмцэж явсан билээ л.

Ард түмэн “нэг ангийнхан” нь биш, МИ-8

Манай төрд “нэг ангийнхны” гэгдэх ноцтой хүчин зүйл ихээхэн сөрөг үр дагаврыг тарьж байна. УИХ – нэг ангийнхан, ЗГ – нэг ангийнхан, Яамны удирдлага – нэг ангийнхан... Олон, олон нэг ангийнхан байна.

Уг нь энэ бол дунд сургуулийн ойлголт. Их, дээд сургууль болохоор нэг курсийнхэн, дамжааныхан, группийнхэн болоод явчихдаг. 

Дунд сургуулийн нэг ангийнхан ямар байдаг вэ? Үнэнийг хэлэхэд, олонх нь сурлага, сахилгаар тааруу; онц сурлагатай, томоотой нэгнийгээ шоолдог, шоглодог, бүүрэлхдэг, дээрэлхдэг; хичээл ном, зорилго, багш, эх эцгийн сургаалд дургүй; ёс зүйгүй, муу муухай руу хэлбиймтгий, урсгалыг л аялдан дагалдсан; утга учиргүй л тогтоц байдаг шүү дээ. Муу муухай үйл үйлдэл хийснийгээ өмөөрөмтгий, үүнийгээ их хамт олонч, хүнлэг явдал гэж тооцдог. Тийм биш гэж үү?

Иргэний хөдөлгөөнүүд бүгд л өрсөн даалуу шиг ар араасаа нурж унацгаав

“Эрүүл нийгэм” анх иргэний хөдөлгөөнүүдийн салхийг хагалсан. Шилний цаана ширүүн харцат нүд нь хурцаар эргэлдсэн Б. мөн ч дайчин үгсийг бараг л өдөр алгасалгүй олон түмний чихэнд хүргэж хүчтэйхэн гарч ирсэн. 

Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч түүний үгийг уриалгахан нийтэлж нэвтрүүлнэ. Дараа нь жагсаал цуглаан зохион байгуулав. Манай иргэд ч нэн ухамсартайгаар түүнд нь оролцоно. Ховорхон л тохиолддог идэвхийг тэд гаргацгаана. Тиймэрхүү идэвх Солонгост ажиллах хүсэлтийг бүртгэхэд ч илэрдэг сэн. 

Төрд хэрэгтэй зайран

шог үгүүллэг

Үс гэзэг сэгсийтэл ургаж, зүг бүр тийш арзайн хатжээ. Малгай минь урагдаж салбаран нүүр лүү унжчихсан. Хувцас хунар ч навсайж, цуурч цоороод, туузан бухал л гэсэн үг. Цүнх минь хэнгэрэг цанархуу болж хэмхэрсэн агаад, мэдээж дотор нь юу ч үгүй. Дотор ч гэж байхгүй юм чинь. 

“Ууж ч болдоггүй, уухгүй байж ч болдоггүй, хаашаа эд в дээ, энэ сархад”  хэмээсэн, наддаа л ихэд гүн ухааны бодролыг минь тасалдуулан, хэсэг улс манийг бариад авлаа. Согтуу хүнийг гэхээс биш, шартсан хүнийг эрүүлжүүлэхэд хийнэ гэж баймааргүй.

-Түргэн Дамбий гуай та Төрийн Ордондоон заларч хайрла.

-Ийм хувцас хунартай оруулж болох юм уу?

-Жийнс, мини-юбкийг л хорьсон. Энэ хүнд аль нь ч алга.

-Аль нь ч байсан нь будаа болоод, мэдэгдэхээ байчихсан юм биш үү.

-Хөхчүү бөөгөөс уламжлагдаж ирсэн онгодтой өмсгөл шүү. Хамаагүй бурж байж, ниргүүлэв чи гэлцэн, дарга сайд байлтай, сүр сүндэр, ганган дэгжин нь гэж жигтэйхэн, зүс таних боловч, адил гялтгар цагаан царай нь гялбаагаад ялгахуйяа бэрх тэд намайг бараг л толгой дээрээ өргөн зорчсоор, УИХ-ынхаа чуулганы танхимд орууллаа.

МОНГОЛД УЛС ТӨР ГЭЖ АЛГА!

Луу жилийн шинийн нэгэнд Ардчилсан Холбоо эвслийнхэн «Сонгогчидтой байгуулсан гэрээний урьдчилсан биелэлтэд гарын үсэг зурах ёслолын ажиллагаа» гээч эрүүл бус нэрийн дор шинэлэлтээ эхэлж, өөрсдөө түүндээ гарын үсэг зурцгаан, сонгогчдоо доромжлон тохуурхав.

Угаасаа тэр гэрээ гээч нь олигтой юм байсангүй. Үйлдвэрээс утаа гарна, малаас төл гарна, наймаачид бараа зөөнө, хүмүүс түүнийг нь худалдаж авна, сургуульд хүүхэд сурна, Монголоос цөмийн дайн гарахгүй, хотынхон орон сууцанд амьдарна, малчид мал маллана гэхчилэн мэдээжийн зүйлс «гэрээ»-нд дүүрэн байлаа. Тэр мэдээжийн зүйлсийг л «биелэлт» гэж нэрлэчихээр бүх юм болоод явчих гэж үү?

«Гэрээ»-г сонгогчид дүгнэж гарын үсэг зурах учиртай байлаа. Ирэх сонгуулиар шүү. Харин өнөөдөр эвслийнхэн «биелэлт»-д хичнээн удаа гарын үсэг зуравч нэмэргүй юм.

Тавантолгойг Оюутолгойн аргаар, оператор компани гэх хуурамч нэртэй гадны дээрэмчдээр цөлмүүлэхнээ

Хамаг баялгаа харийнханд өгчихөөд, үлдсэн жаахныг нь эзэмшдэг төрийн “Эрдэнэс” компаниа оросуудад бэлэглэх нь

Ерөнхийлөгч дахин ашигт малтмалын лицэнз олгох явдлыг түр зогсоогоод байгааг зарим хүн ингээд бид аврагдав, бүх юм сайн сайхан болох нь, баялагтаа эзэн суув гэж ойлгон, тайвширч байна. Хууль бус хуулийн дагуу олгогдсон лицэнзүүдийг хүчингүй болгож, шинэ, эрүүл хуулийн дагуу, монголчууддаа баялгаа ашиглах бүрэн боломжийг нь өгөх аваас, сая зарим хэмжээгээр тайвширч болох юм. Тийм алхмуудыг ерөнхийлөгч маань хийгээсэй гэж хүсч байна.

1956 ААН-д 4706 лицэнзээр Монголын бүх ашигт малтмал харийнханд олгогдчихоод байгаа /Монгол гэгдсэн ААН, иргэдийн ард ч харийнхан л нуугдаж байдаг шүү дээ/. “Тэфис майнинг” 79, “Пибади поло рисорсиз” 54, “Гоби коүл энд энэржи” 40, “Бату майнинг Монголиа” 34, “Сэнтэрра гоулд Монголиа” 34, “Монросцветмет” 31, “Их Монгол майнинг” 30 лицэнзтэйгээрээ манлайлж явдаг аж.

АНАТХ тэргүүтэй хөдөлгөөдийн тэмцэл дуусаагүй, дөнгөж эхэлж буй

АНАТХ тэргүүтэй хөдөлгөөд тэмцлээ далайцтай үг яриагаар эхэлсэн билээ. Хувьсгал, УИХ тар гээд л . Учир битүүлэг санхүүжилт, хүчирхэг ар тал,  танигдаагүй тэмцэгчид, хөдөөг голлон түшиглэсэн бүтэц, ҮШН-ын идэвхтэй оролцоо, ерөнхийлөгчийн засаглалыг дэмжих магадлал гээд л янз бүрийн асуудлаар шүүмжлэгдэж, хар PR-нд өртөж, эргэлзээ төрүүлж байв.

Тэд цусан тангараг өргөснөөр олон хүнд итгэл өгсөн юм. Би ч дэмжиж, 4.5-ны жагсаалд эчнээгээр оролцож буйгаа илэрхийлсэн /бэртэлтэй байв/ ил захидлаа нийтлүүлж, ард түмнээ уриалсан. Оюутолгойн гэрээг шүүхэд өгч, үүнийгээ амлалт нэхэх тэмцлийн нэг хэсэг гэж үзсэн. Удирдагчдад нь бичгээр болон утсаар хандаж, дэмжиж, хамтран тэмцэхийг эрмэлзэж буйгаа мэдэгдсээн.

Монголын хөл бөмбөгчид ДАШТ-д оролцдог компьютерийн тоглоом гарав

Хэдийбээр нам засаг компьютерийн тоглоом, ТВ-ийн чаат, гялгар уут гол гол дайснууд, асуудлууд л Монгол улсын хөгжилд саад болж байна хэмээн мунхруулдаг ч, тийм бус гэдэг нь эрүүл ухаант хэнд ч ойлгомжтой. Социализмын үед хүүхэд залуус толгой дараалан шахуу чулуугаар байлдагч, амьтан хядагч, гудамжны хулигаан, архичин тамхичин, хулгайч дээрэмчин, садар самуунч болох дөхөж асан нь 90-ээд оны их сүйтгэлийн, 2000-аад оны сүйрэл мөхлийн жилүүдэд яагаад даамжирсангүй вэ? Үнэндээ компьютерийн тоглоомын ач. Тийм болохоор л дарга нар хялайдаг.

Бор шувууны хот

УИДэлгүүрийн хойдохи байрнуудын дэргэдүүр явж байтал бор шувуудын учиргүй бачимдсан жиргээн сонстож билээ. Тэр зүг рүү харвал өвсөн дунд нэгэн жижигхэн амьтан дэрвэн сандчиж, золбин нохой түүнийг барихыг оролдож байв. Яаравчлан очоод учиргүй айсан дэгдээхэйг гар дээрээ өргөн модон дээр суусан бор шувууд өөд дөхүүлбэл тэд харин нисээд явчихав. Ингээд л амьтны жаахан үрийн хувь заяа миний алган дээр үлдэн хоцрох нь тэр.

Дэгдээхэйг гэртээ авчирсан боловч тэр юу ч идэхийгхүсээгүй нь шөнөжин сэтгэл түгшээлээ. Харин маргааш өдөр нь тэрбээр зуу орчим ялаа шумуулыг ховдоглон залгиснаар гэр бүлийн маань нэгэн гишүүн болсон юм. Өдрөөс өдөрт өсөн бойжиж байгаа хөөрхөн бялзуухай ямар их аз жаргалыг авчирч байсан гэх вэ.

МАХН, АН-ыг хориглох хөдөлгөөн хүчээ авч байна

АНАТХ нарын хөдөлгөөдийн өлсгөлөнг хүчээр таслан зогсоосон ч, ард түмний тэмцлийн гал дөл унтарч бөхсөнгүй.

МАХН, АН-ын үйл ажиллагааг хориглох хөдөлгөөн өдрөөс өдөрт өргөжиж, хүн ардын дэмжлэгийг хүлээж байна. Тэдгээр дэмжигчдийн эгнээнд би ч элссэн.

Хоёр намыг хориглох хөдөлгөөнийхөн 2008.4.17-нд, улс төрийн намын тухай хуулийн 23.2-р зүйлийн заалтыг үндэслэн, МАХН, АН-ын үйл ажиллагааг хориглох тухай өргөдлийг Улсын дээд шүүхэд өргөн барьсан ч, ямар ч хариу өгөөгүй аж.

Гэвч тэд зорилгоосоо ухарсангүй. Хоёр намыг хориглох үзэл санааг өргөн олонд сурталчилж, янз бүрийн арга хэлбэрээр тэмцсээр ирэв. Жишээ нь: “Монголчуудад  сонордуулах мэдээ” гэх сониныг гаргаж, үнэгүй тарааж түгээдэг. Тэдний /бидний/ “Монголчууддаа хүргэх нээлттэй захидлыг” толилуулъя:

Монголд галзуурч буй харийн олборлогчдыг “дробинкдох” хэрэгтэй

1. Манай баячууд 700  доллараар 
нусны алчуур аваад, ганц хэрэглээд хаядаг

Гадаадын тийм компани манай ийм ордыг ингээд авчихлаа гээд л сонин хэвлэлүүд баяртайгаар мэдээлэх юм. Энэ нь надад, харийн арми Монголын газар нутгийг түрэмгийлэн эзэлж, амжилттай дав-шиж буйг баясалтай  мэдээлж буй мэт л санагддаг. Хэн булаан эзлэгчдийг баясгалантай угтдаг вэ? Ойлгомжтой. Тэднийг яах ёстой вэ? Бас л ойлгомжтой бус уу? Дайн байлдаантай кино шийн дээр дандаа л гардаг шүү дээ.

Нэрт нийтлэлч: “АН ардчиллыг янхан болгож, МАХН түүнийг шааж байна” гэжээ. Тэгвэл нам засаг, ашигт малтмал, харийн хулгай нарын хувьд мөн  тиймэрхүүг хэлж болохоор.

Колоничлогчдын эсрэг тэмцэлд амиа алдсан Т.Сүхболдод Монгол Улсын баатар цол олгоё!

Монголчууд колоничлогчид, дарга нарын эсрэг зэвсэгт тэмцэл, террор хийе гэж бухимдаж байна

Монгол орон жинхэнэ колони болсныг Дорноговийн Айраг сумын эмгэнэл харууллаа. Тус сумын нутгийн 93,3 хувийг харийн олборлогчдод олгожээ. Сумын иргэд аж төрөх газаргүй, багтаж шингэх нөхцөлгүй болж, аргагүй хөдөлгөөн байгуулан хужаа нарын эсрэг тэмцдэг, зөрчилддөг болсон юмсанж.

Монголчууд, хужаа нарынхны хооронд зодоон болоход, Т.Сүхболд гэдэг залуу зэрлэгээр алагджээ. Түүнийг хужаа нарын машинд дайруулан унахад, хужаа нар бүлэглэн зодоод, ахин машинаар дайруулж алсан гэнэ. Т.Сүхболд гэдэг энэ залуу Монголын ард түмний жинхэнэ баатар мөн. Энэ залууд Монгол Улсын баатар цол олгох ёстой!

Газар хөдлөлтөөс айх уу, итгэл найдварын зул асаах уу?

Эмээхгүй байх 10 үндэслэл

Газар хөдлөлтийн асуудал хэн бүхний сэтгэлийг түгшээж байна. Төр засаг маань: 2004 оноос хойш эрдэмтэд “УБ-т 2010-2012 онд 10 баллын газар хөдлөлт болно” гэж анхааруулж ирсэн гэж ард түмнээн айлгасан хэрнээн, тайвшруулах юу ч хийсэнгүй. Би харин тайвшруулах гэж оролдъё.

Газар хөдөлж магад хэмээн хэрэндээ юм хүм эмхэлж цэгцлэн бөөвийж суух болсон ижийгээ харахлаар  нулимс унагах дөхнө, элдвийн  л юм бодогдоно. Тэр элдэв бодлоосоо хуваалцсу.

1.Хэрэв бүгд  худлаа бол яахав? 2004 оноос  хойш яагаад дарга нар тэр талаар дуугараагүй болж  таарах вэ? Тэдний үнэн гэсэн нь худлаа, худлаа гэсэн нь үнэн болох нь олонтаа.

Хэрвээ…

Хүн гүрний түүх, соёл

Хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн их нөлөө үзүүлсэн эртний улсуудын нэг нь Хүн юм. Мөнгөн улсын мөхөл сүйрэлтэй холбоогүйгээр, харин хөгжлийнх нь явцад аажим төлөвшиж буй болсон улс гэдэг. Мөнгөн, Хүн гэдэг нь нэгэн улсын хоёр нэр ч хэмээж буй.

Сүүлийн үед, хятадын эрдэмтэд улсынхаа эх суурийг 8000 жилийн өмнө тавигдсан гэхийн сацуу, тэр үед л хойдын нүүдэлчин аймгуудтай байлдаж тэмцэлдэж явсан гэж байна. Мөн, Энэтхэгийн эрдэмтэд манай дээдэс 6-7 мянган жилийн өмнө өвөг монголчуудтай харилцаж байсан гэх болов. Төр улсын бүтэцгүй аваас, олон хүн амтай хятадын улстай тэмцэлдэх, алс холын Энэтхэг гүрэнтэй харилцах бололцоогүй юм. Харин ч, төр улс байсан гэж таамаглагдах дурсгал, сэжүүрүүд олдсоор.

8000 жилийн өмнө гэдэг нь дэлхийн хамгийн анхны улсууд гэсэн үг болно. Дунд-шинэ чулууны үе болой. Алтай хэл задраагүй асан /5000 жилийн өмнө задарсан гэж судлаачид үздэг/. Дэлхийн соёл иргэншлийн өлгий Монгол, Хятад, Энэтхэгт байсан болж таарах агаад, Монголын анхдагчлал нь илүү итгэл үнэмшил төрүүлнэ.

“Газар хөдлөлгүй УБ” хөтөлбөрийг онц яаралтай хэрэгжүүлэх ёстой атал, засгийн газар утаа арилчихаад байхад “Утаагүй УБ” хөтөлбөр хэрэгжүүлэх гэнэ

Манай ЗГ Оюутолгойг хэнд өгснөө мэдэхээ болиод, 
ор мөргүй алдчихаад байгаа ажээ

Ерөнхий сайд ЗГ цаашид яаж ажиллахыг ярилаа. Тэрбээр “Би ЗГ толгойлоод 155 хонолоо. Энэ хугацаанд зуд, гахайн ханиадтай тэмцэв” гэв. Зудыг нуун дарагдуулж, учирч болох бүх хохирол учирсан хойно л жаал жуул туслахчаа аядсан нь өвөр монгол Журамтын тусламжаас хэд дахин бага байв, тэгээд ч Журамтыг гоочлон хөөсөн тул тэр туслахаа ч больсон. Гахайн ханиадны хувьд мөн учирч болох бүх хохирол учраад өчнөөн хүн нас барж, эрүүл мэндээ алдсан. Аваад байсан тусгай арга хэмжээ байхгүй. Вакцинжуулалт хаа байна? Нөгөө нян нь дэгдэлтийн сезон нь дууссан тул үхээд дууссан, гэхдээ өндөг нь буй тул оны эцсээр дахина. 

Бизнесийн орчныг шинэтгэсэн л гэнэ. Бизнес хийх ямар ч нөхцөл байхгүй болсныг хэлээд байнуу? Ард түмэн нэн ядуурсан тул зах зээл огт байхгүй болсон шүү дээ. Хаа сайгүй л бараа, үйлчилгээг түм дахин хямдруулавч борлогдохоо байсныг хэн бүхэн л мэдэж байгаа.